Op de Sportcampus van het Zuiderpark kwamen tientallen professionals uit medisch en sociaal domein (letterlijk) in beweging. Van huisartsen tot buursport- en leefstijlcoaches, maar ook beleidsambtenaren, apothekers en ervaringsdeskundigen. Samen bespraken zij hoe ze inwoners op een passende manier in beweging kunnen krijgen. Met concrete actieplannen gingen zij na een geslaagde avond de deur uit.
‘Wie haalt hier in de zaal de beweegnorm?’ Bas van de Goor, initiatiefnemer van de Nationale Diabetes Challenge en gespreksleider van deze bijeenkomst, stelt de vraag aan de zaal. Er gaan aardig wat handen omhoog, maar lang niet allemaal. De norm stelt dat volwassenen wekelijks ten minste twee en een half uur matig tot intensief moeten bewegen en het liefst nog spier- en botversterkende activiteiten doen.
Waarom mensen het niet halen? ‘Gebrek aan tijd’, klinkt als reden. En dat in een zaal vol met mensen die zich vanuit hun vak toch bovengemiddeld bewust zijn van het belang van beweging. Wat zou volgens hen nog meer een drempel kunnen zijn?
Eerste stap
Er klinken antwoorden als ‘financiële redenen’, of ‘angst’. Genoeg bewegen is dus niet vanzelfsprekend, en de norm halen is voor veel mensen niet eens het doel, stelt Bas. ‘Een eerste stap, ook al is die klein, is al mooi. ’
Wat daarvoor nodig is? Aansluiten bij de leefwereld van de mensen waar het om gaat, zo illustreert het onderzoek van medisch antropologe Nienke Slagboom. Zij liet in haar proefschrift zien hoe gezondheidsachterstanden in Katwijk van generatie op generatie overdraagbaar zijn en stelde de vragen: wat zit er achter dit patroon? En wat is er nodig om dit te veranderen?
Onderzoek in Katwijk: ‘Beroemd worden met onze dikkerdjes’
De cijfers in Katwijk spreken voor zich. Er is veel overgewicht, met bijbehorende ziekten als diabetes, en 65 procent van de kinderen is te zwaar. Er zijn veel interventies gepleegd, maar resultaten hiervan vallen tegen. Mensen maken amper gebruik van al het aanbod. Medisch antropologe Nienke Slagboom onderzocht wat daarachter schuilt.
Daarbij wilde ze niet alleen kijken naar de gezondheidsproblemen, maar ook naar sociale en maatschappelijk problemen en de samenhang daartussen. Het gaat haar niet alleen om de cijfers, het optellen, maar ook om het vertellen. Wat is het verhaal achter de cijfers? En wat is de weg van de overdacht van ouders op kinderen, en wat is de weg ervan af?
Binnenkomen in deze gesloten gemeenschap viel nog niet mee. Tijdens de presentatie van haar plannen maakte een meneer de opmerking: ‘Ik heb het vermoeden dat iemand beroemd wil worden met onze dikkerdjes.’
Wantrouwen
Het wantrouwen was groot, wat ging ze doen met de informatie? Een onderzoeker viel bij veel bewoners in de categorie ‘overheid’ en daar hadden mensen maar weinig vertrouwen in. ‘Er was de Katwijkers ooit veel beloofd met betrekking tot de visserij, maar die industrie zijn ze toch verloren,’ verklaart Nienke deze houding.
Een uitspraak van een Katwijker die veel indruk op haar maakte: ‘Iedereen wil weten wat er op ons bord ligt, maar niet wat wij op ons bordje krijgen.’
Nienke merkte bij haar vragenlijsten het belang van taal die aansluit bij de belevingswereld van mensen. Zij hadden het zelf over ‘platliggen’ als naam voor depressie, of suiker voor diabetes of het aan je knieën en rug hebben. Als ze die termen gebruikte hoorde Nienke: ‘Ja meid, dat hebben we allemaal’.
Levenslessen
Ook qua levenslessen kregen de Katwijkers in grote lijnen hetzelfde mee: hard werken, altijd sterk zijn, niet zomaar naar de dokter. Naar de dokter gaan? Dat doe je alleen als het heel erg is. Het werk was zwaar, dus als je kon eten, dat at je. Sporten? Dat was lange tijd iets voor rijkelui. 'Gewone mensen' hebben daar geen tijd voor, want wie wakker is, die werkt.
Van de moeders leerde Nienke ook veel. Zij zijn vaak degenen waar in gesprek mee wordt gegaan als een kind overgewicht heeft. ‘Maar oma dan?’ vertelden moeders aan Nienke. ‘Die had vroeger niet veel en is nu blij dat ze kinderen kan verwennen en vol stoppen. Of opa stelt dat hij toch geen konijn is, met al die groente.’
Wat helpt wel?
Nienke bracht helpende factoren in kaart om patronen wel te doorbreken. Dat bleken onder andere onderwijs, net als steun van familie en vrienden om bijvoorbeeld te leren of voor een andere toekomst te gaan. Ook het vermogen om te dromen is van belang.
Meer lezen over het onderzoek? Hier vind je een korte Nederlandse samenvatting van het proefschrift.
Aanbevelingen
Wat kunnen we als Haagse professionals met dit onderzoek? Het kan ons helpen om ons nog meer bewust te zijn van het belang van de leefwereld van de mensen om wie het gaat. Nienke doet een aantal praktische aanbevelingen om daar beter bij aan te sluiten.
- Betrek het gezin of andere medebeslissers bij werken aan veranderen van leefgewoontes (een kind doet geen boodschappen en kookt niet)
- Werk samen tussen medisch en sociaal domein
- Kijk goed naar wat passend en mogelijk is. Een Katwijks voorbeeld: niet naar de sportschool, maar wandelen op het strand.
- Besef dat het meer gaat om een leefgewoontes dan om leefstijl.
Panelgesprek
Tijdens een panelgesprek gaat een aantal personen uit de beweegketen met elkaar in gesprek.
Peter Muller, huisarts de Doc
'Ik vind het verhaal van Nienke herkenbaar. We proberen mensen voor te lichten en snappen niet altijd waarom zij er dan niet mee aan de slag gaan. Vaak zit er een heel verhaal onder iemands symptoom of gezondheidsvraag. En daar kom je pas achter als je vragen gaat stellen. Dat is de eerste stap.
Het is heel fijn dat we zo goed contact hebben met onze buurtsportcoach David. Want alleen kunnen we niks. We hebben een netwerk nodig dat bereid is tot samenwerken. Met nog tientallen anderen zitten David en ik samen in de Siilo app. Dat is heel laagdrempelig doorverwijzen, een kwestie van een appje sturen. Zo kan ik mensen meteen een concrete optie bieden om te gaan bewegen.'
Jolanda van Kesteren, leefstijlcoach en praktijkmanager De Doc
'Een proces begint altijd met en bij het persoonlijke verhaal van een persoon. Dan komt het onderwerp bewegen vanzelf aan de orde. Soms waren mensen ooit heel actief en is dat gestopt. Of ze hebben nooit veel bewogen. Daar gaan we dan het gesprek over aan.
Een gezonde wijk is een breed begrip. Het gaat daarin om fysieke, sociale en financiële gezondheid. Want bij iemand met geldzorgen komt de boodschap om meer te bewegen niet aan. Daarom vormen we in de Rivierenbuurt een netwerk zodat we mensen kunnen helpen waar dat past.
Zo werken we ook samen aan preventie. Met een fysiotherapeut, buurtsportcoach David en een opbouwwerker organiseren we elk jaar de Gezonde Week. Daar geven we voorbeelden van wat mensen zelf kunnen doen en maken elkaar bewust van het belang om hiermee aan de slag te gaan en te blijven.'
David van Wilgenburg, buurtsportcoach
'Mensen komen via allerlei wegen bij mij. Ze kunnen dan uitproberen wat ze leuk vinden. Als ze eenmaal enthousiast zijn, kunnen ze weer mensen uit hun omgeving betrekken.
Als mensen via de huisarts bij mij komen, hebben we een warme overdracht. Ik krijg achtergrondinformatie en mensen vertellen zelf ook hun verhaal. Als ik vragen heb, kan ik die altijd aan de huisarts stellen. Soms blijkt ook als ik iemand beter leer kennen dat het sociale stuk nog belangrijker is dan het medische.'
Herman Duchenne, fitter door leefstijlprogramma
'Ik herken veel in het verhaal over de invloed van de sociale omgeving. Mijn grootouders hebben de tweede wereldoorlog meegemaakt, zij wilden ook graag zoveel mogelijk te eten aanbieden. Zij hebben mij wel echt gesteund ook in mijn proces. Dat is belangrijk.
Ook aan andere mensen in een vergelijkbaar traject had ik veel steun. Je kunt dan overleggen en elkaar inspireren. Ik moest laatst weer een nieuw gat in mijn riem maken. Dat zijn leuke verhalen om te delen.'
Ömer Ilik, projectleider NDC
'Binnen NDC richt ik mij op mensen met een migratieachtergrond. Om hen te bereiken, vraagt een andere aanpak. Drie jaar geleden begon ik met een pilot in Rotterdam, dat was een groot succes. Nu zijn we ook in Den Haag aan de slag. Ik zoek geen deelnemers, maar ik zoek groepsleiders.
Het groepsverband is belangrijk, mensen zijn meer gericht op het collectief. Via informele netwerken als buurthuizen en moskeeën zoek ik daar contact mee. Den Haag heeft heel veel informele netwerken, dus dat is voor mij een goudmijn!
Als mensen eenmaal meedoen levert het ze veel op. Ik zie veel zelfvertrouwen. Mensen beseffen dan dat ze zelf ook veel kunnen doen aan hun gezondheid, in plaats van alleen de dokter met medicijnen. Dat geeft een goed gevoel.'
Wat gaan we nu doen?
Tijdens wijkgesprekken gaan professionals uit verschillende wijken in gesprek aan de hand van een praatplaat. Hierna presenteeren zij hun ‘actielijst’. Een aantal plannen:
De siilo app meer activeren
Elkaar beter leren kennen
Elk succes is er een, kijk daar ook naar
Sillo appgroep aanmaken en best practices delen
Inzetten op preventie, minder pleisters plakken.