Mae Tir Coed yn cysylltu pobl gyda Thir a Choed trwy ddarparu hyfforddiant, addysg a rhaglenni llesiant yn yr awyr agored ar draws Sir Gâr, Ceredigion, Sir Benfro a Phowys.
Ein Gweledigaeth
Cymunedau gwledig cynaliadwy sydd yn rhan o'u hamgylchfyd naturiol.
Ein Cenhadaeth
I ddatgloi potensial tir a choetiroedd i ddarparu cyfleusterau cymunedol, gweithgareddau addysgol a iachus, a chreu cyfleoedd gwaith ar gyfer unigolion dan anfantais yng nghefn gwlad Cymru. Bwriadwn wneud newid hirdymor er gwell.
Cyflwyniad
Mae 2023 wedi bod yn flwyddyn drawsnewidiol i Tir Coed, wedi’i nodi gan themâu twf, arloesedd, effaith a gwytnwch. Wrth i ni fyfyrio ar y flwyddyn, mae'r naratif yn datblygu fel un o ehangu, llwyddiant ac ymrwymiad ymroddedig i ymgorffori dysgu ymhellach yng nghalon ein gweithrediadau. Mae hadau ein hymdrechion wedi blodeuo i dirwedd ffyniannus o lwyddiannau wrth i ni gyflwyno ein prosiect AnTir ar draws pedair sir Sir Gaerfyrddin, Ceredigion, Sir Benfro a Phowys. Yn yr adroddiad effaith hwn, rydym yn eich gwahodd i archwilio ein taith wrth i ni barhau i gysylltu pobl â thir a choedwigoedd mewn ffordd ystyrlon a phwrpasol; Mae'r thema twf nid yn unig yn diffinio ein taflwybr ond mae hefyd yn siapio ein gweledigaeth i ddiwallu anghenion cymdeithasol ac amgylcheddol esblygol y presennol a'r dyfodol.
Ar draws ein holl brosiectau eleni, rydym wedi cyflwyno swm syfrdanol o 634 sesiwn ar gyfer dysgu a lles ac wedi ymgysylltu â 2,051 o unigolion mewn 20,511 awr o weithgarwch
Prosiectau
Hon oedd blwyddyn lawn gyntaf ein prosiect AnTir ar draws y 4 sir, gydag ychydig dros 50% o weithgarwch yn cael ei ariannu gan Cyfoeth Naturiol Cymru, ynghyd â chlytwaith o grantiau llai o faint. Mae’r prosiect AnTir yn cynrychioli ehangu y tu hwnt i'n gweithgarwch sy'n canolbwyntio ar goetiroedd i gynnwys gweithgarwch ehangach ar y tir sy'n cynnwys sefydlu safleoedd ar gyfer tyfu bwyd, defnyddio arferion a thechnegau adfywiol, cyflwyno cyrsiau garddwriaethol ac ymgysylltu â chynulleidfa fwy amrywiol i wella mannau gwyrdd er budd bywyd gwyllt a'r gymuned.
Ar yr un pryd, ochr yn ochr â'n prif brosiect, fe wnaethom lwyddo i gwblhau blwyddyn olaf o weithgareddau dysgu a lles coetir ym Mhowys mewn partneriaeth â’r prosiect Elan Links, gyda chymorth Cronfa Treftadaeth y Loteri a dau brosiect llesiant pellach, un yn Sir Benfro o dan grant Cyfoethogi Sir Benfro ac un arall yng Ngheredigion, Pryd a ariennir gan Gronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol.
Effeithiau Dysgu
Eleni, mae cyfanswm o 384 o unigolion wedi mynychu cyrsiau ac wedi ennill tystysgrif Tir Coed. O'r rheiny, cafodd 105 Achrediad drwy Agored Cymru.
Defnyddiodd y mwyafrif o hyfforddeion dabledi electronig i gofnodi tystiolaeth o'u dysgu yn ein llyfrau gwaith digidol. Mynegodd hyfforddeion ymdeimlad o falchder yn eu llyfrau gwaith gorffenedig, gan fynd ati i gymryd perchnogaeth o'u dysgu a myfyrio ar eu cyflawniadau.
Mae hyfforddeion wedi datblygu sgiliau ac wedi ennill gwybodaeth wrth gymryd rhan mewn dros 14,373 awr o ddysgu
Lles
Dros y flwyddyn ddiwethaf, rydym wedi cyflwyno 198 o sesiynau lles i 1,667 o bobl, sydd wedi mwynhau 6,138 awr yn ymgysylltu â natur a rhoi cynnig ar rywbeth newydd.
Rydym wedi cyflwyno ystod eang o weithgareddau diddorol ac arloesol megis ymdrochi mewn coedwigoedd, gweithdai naddu, gwehyddu helyg, plannu coed, gwneud cartrefi ar gyfer bywyd gwyllt, coginio awyr agored, fforio, antur goedwig, gwaith coed awyr agored, arolygon ecolegol, sgiliau perllan a mwy.
Dros y flwyddyn ddiwethaf, rydym wedi cyflwyno 198 o sesiynau lles i 1,667 o bobl
Gwelliannau Mannau Gwyrdd
Ar draws ein lleoliadau awyr agored, adeiladwyd cyfanswm o 55 o strwythurau, gan gwmpasu cymysgedd o osodiadau sylweddol ac atodol gyda'r nod o wella cyfleusterau a hygyrchedd. Roedd y rhain yn cynnwys ailadeiladu tŷ crwn ac adeiladu meinciau eistedd, byrddau picnic, ceffylau eillio, turniau polyn a gwelyau uchel. Yn ogystal, fe wnaethom reoli 14 erw o dir a choetir er budd bywyd gwyllt a phobl, cynnal neu sefydlu 170 metr o lwybrau a phlannu swm syfrdanol o 3,315 o goed.
Rhaglen Mentoriaid
Mae rôl Mentor yn rhan hanfodol o'r cymorth unigryw y mae hyfforddeion yn ei dderbyn, gyda Mentoriaid yn adeiladu perthynas sy'n para pob cam o daith yr unigolyn a thu hwnt. Mae mentoriaid yn parhau i gysylltu â hyfforddeion am rhwng 3 mis a 3 blynedd yn dilyn cyrsiau os oes angen cymorth parhaus arnynt.
Tysteb gan Hyfforddai
"Flwyddyn yn ôl, cafodd fy mhlant a minnau ein gwneud yn ddigartref, gan ddianc rhag eu tad camdriniol gyda bag yr un a'n hanifeiliaid yn unig. Mae fy mab ieuengaf wedi cael ei greithio, nid yw wedi bod yn ôl i'r ysgol ac mae bob amser yn gwisgo gorchudd wyneb. Fel mam sengl rwyf wedi bod yn dioddef o orbryder ac yn amau fy ngallu i ymdopi ar fy mhen fy hun, felly penderfynais ddysgu sgiliau newydd i'm helpu i fod yn fwy hunangynhaliol.
Hyd yn oed yn fwy buddiol fu'r bobl yr ydym wedi cwrdd â nhw, gwneud ffrindiau a symud ymlaen trwy'r cwrs gyda'n gilydd. Yr awyrgylch cynnes, hamddenol a chroesawgar oedd yr union beth yr oeddwn ei angen pan oedd fy hyder ar ei isaf, ac mae'r newid yn fy mab wedi bod y tu hwnt i'm disgwyliadau. Mae wedi dod allan o'i gragen, mae wedi cofrestru ar gyfer cwrs coleg ac mae hyd yn oed ganddo'r hyder i dynnu ei orchudd wyneb i ffwrdd yn eithaf aml.
Rwy'n dechrau swydd ran-amser newydd yr wythnos nesaf, mae mentor Tir Coed yn fy helpu i chwilio am gyfleoedd hyfforddi a swyddi, ac mae gan fy mab a minnau benderfyniad a hyder na fyddwn wedi credu i fod yn bosibl ychydig fisoedd yn ôl."
Hyfforddai Sir Gaerfyrddin
Goresgyn Rhwystrau
Ymunodd un o Hyfforddeion Sir Benfro â'r cwrs am y tro cyntaf flwyddyn yn ôl, ar ôl dioddef blynyddoedd o gaethiwed a honnodd ei fod yn dinistrio ei fywyd. Wrth geisio goresgyn yr heriau hyn, ymunodd â Tir Coed i ddianc o'i sefyllfa.
I ddechrau, dioddefodd gyda hyder isel, er ei fod yn alluog iawn, ond yn ystod ei gyfnod gyda Tir Coed mae wedi tyfu'n fwy hyderus yn ei allu. Yn ddiweddar, cwblhaodd gwrs Coedwigaeth Gymdeithasol yn llwyddiannus a oedd yn cynnwys cynllunio a chyflwyno sesiwn fer i'w gyfoedion a helpodd i gynllunio cyfran o'r Cwrs Dilyniant Garddwriaethol.
Yn argyhoeddedig bod y daith hon yn rhannol oherwydd gallu mynychu Tir Coed yn rheolaidd, a'r cymorth a'r croeso a gafodd i'w helpu ar lwybr i ail gyfle, mae ein hyfforddai yn Sir Benfro yn wirioneddol ostyngedig oherwydd yr hyder sydd gan y tiwtoriaid ynddo, ac yn gwerthfawrogi'r cyfleoedd sydd wedi codi.
Ers gorffen cwrs Tir Coed, mae wedi cael cynnig gwaith rhan amser, mae bellach yn gwirfoddoli'n rheolaidd mewn gardd gymunedol ac yn parhau i weithio gydag elusennau caethiwed.
Cynnydd Cyfranogwyr
Ymunodd un o hyfforddeion Powys â'r Cwrs Garddwriaeth Gynaliadwy yn Cultivate ar ôl cyfnod hir allan o waith rheolaidd. Fel garddwr brwd, daeth â llawer o sgiliau i'r cwrs ac roedd bob amser yn gymwynasgar ac yn gefnogol tuag at hyfforddeion eraill.
Roedd ganddo ddiddordeb mewn gwaith awyr agored, naill ai mewn garddio neu blannu coed, a chafodd ei gyfweld am swydd gofalwr tir gyda’r cyngor ond yn anffodus ni chafodd y gwaith oherwydd nad oedd ganddo drwydded yrru.
Tua diwedd y cwrs 20 wythnos, cymerodd ein hyfforddai ei gam nesaf, gan wirfoddoli'n rheolaidd gyda gardd gymunedol Pont Hafren yng Nghastell Powys. Mae'r Cydlynydd Gwirfoddolwyr wedi ei ddisgrifio fel un "anhepgor" a chydag amser mae'n gobeithio dod o hyd i waith cyflogedig gyda'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol neu gyflogwyr eraill.
Hyder yn y Gymuned
Roedd un hyfforddai yng Ngheredigion yn ddi-waith hirdymor ac yn isel ar hyder a chymhelliant felly cafodd ei gyfeirio at Tir Coed gan Cyfle Cymru. Yn ystod ei ymgysylltiad cychwynnol â ni, nid oedd yn gallu nodi unrhyw nodau personol yr oedd am eu cyflawni, ac ni welodd ei hun yn symud ymlaen tuag at hyfforddiant pellach, gwirfoddoli na chyflogaeth.
Mynychodd y cwrs Rheoli Coetiroedd yn Gynaliadwy 12 wythnos ac aeth ymlaen i'w ddisgrifio fel un "Rhagorol", "Ardderchog" ac "Ysbrydoledig" a chwblhaodd ei lyfr gwaith yn llwyddiannus, gan ennill achrediad Agored Cymru ar lefel 2.
Yn dilyn hyn, aeth ymlaen i'n cwrs Garddwriaeth Gynaliadwy 20 wythnos, a gwblhaodd hefyd ac enillodd yr achrediad. Yn ystod y cyrsiau, cynyddodd hyder yr hyfforddai wrth fod o gwmpas pobl eraill, dechreuodd gyfrannu mwy at drafodaethau grŵp a rhannu ei wybodaeth am ddiwylliant Cymru. Erbyn hyn, mae'n treulio 2-3 sesiwn yr wythnos yn yr awyr agored ac yn teimlo'n optimistaidd, yn ddefnyddiol, yn fwy ymgysylltiol ac yn gallu canolbwyntio mwy ar yr hyn y mae'n ei wneud. Nid yw'n teimlo mor isel nac unig gan ei fod wedi datblygu cyfeillgarwch da gyda hyfforddeion a gwirfoddolwyr eraill.
Mae'r hyfforddai hwn wedi dod yn wirfoddolwr ymroddedig i Tir Coed yn Hyb Penparcau a Gerddi Tŷ Llwyd ac mae'n aelod poblogaidd iawn o'r grŵp. Bellach mae ganddo fwy o strwythur i'w wythnos ac mae angen llai o gymorth arno gan bobl a gwasanaethau eraill; mae hefyd yn teimlo'n rhan o'r gymuned.
Prosiect AnTir
Gyda chymorth sylweddol gan gyllid Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC), llwyddwyd i gyflawni blwyddyn lawn gyntaf ein Prosiect AnTir yn Sir Benfro a Sir Gaerfyrddin (CNC De-orllewin Cymru) yn ogystal â Cheredigion a Phowys (CNC Canolbarth Cymru) eleni.
Canolbwyntiodd ein prosiect yn gryf ar fuddion lles cysylltu â natur a threulio amser ynddi. Fe wnaethom gydweithio â chymunedau i wella eu gwytnwch, gan gynnig cyrsiau hyfforddi sydd â'r nod o hogi sgiliau a chyflogadwyedd pobl leol. Nod y dull strategol hwn yw dod â phobl leol yn agosach at gyfleoedd cyflogaeth sy'n cyfrannu'n ystyrlon at yr economi wledig.
Tyfu gyda'n gilydd
Rydym wedi gwrando ac ymateb i'n cymuned ynghylch cynnig ystod ehangach o gyrsiau tir. Gydag angen a galw clir mewn tyfu bwyd ac arferion rheoli tir adfywiol, fe wnaethom gyflwyno ein cwrs Garddwriaeth Gynaliadwy ein hunain a achredwyd gan Agored Cymru ar lefel 2, yn dilyn cynlluniau peilot llwyddiannus dros y 2 flynedd ddiwethaf. Roedd cyflwyno'r cwrs 20 wythnos hwn ar draws y pedair sir am y tro cyntaf yn ein galluogi i ymgysylltu'n llwyddiannus ag ystod ehangach o gyfranogwyr nag erioed o'r blaen.
Gan weithio ar safleoedd tyfu cymunedol partner, fe wnaethom helpu i ddatblygu gwerth cadwraeth a chymdeithasol eu gerddi drwy wella ardaloedd ar gyfer bioamrywiaeth, gosod pyllau, creu ardaloedd blodau gwyllt, adeiladu seddi hygyrch, llwybrau a gwelyau plannu uwch ychwanegol.
Elan Links
Mae Elan Links yn brosiect partneriaeth a gefnogir gan Gronfa Dreftadaeth y Loteri sydd â’r nod o sicrhau treftadaeth a hybu’r cyfleoedd sydd ar gael yng Nghwm Elan ar gyfer y dyfodol.
Roedd 2023 yn nodi blwyddyn olaf y prosiect, a welodd Tir Coed yn dod â gwelliannau gwirioneddol i fywydau’r bobl fwyaf anghenus, trwy gefnogi ymgysylltiad ac integreiddio’r rhai sydd bellaf o’r farchnad swyddi yn ôl i addysg a hyfforddiant. Trwy gyflwyno cyrsiau byr yn seiliedig ar sgiliau a chyrsiau achrededig hirach, fe wnaethom ddarparu cyfleoedd i gefnogi dysgu mewn coetiroedd wrth wneud gwelliannau i amgylchedd naturiol Cwm Elan a mynediad y gymuned i ato.
Drwy gydol y prosiect, fe wnaethom gyflwyno 100 o sesiynau gweithgaredd pwrpasol, gan alluogi pobl i dreulio amser yn yr awyr agored, ymgysylltu â’r ardal a’i threftadaeth naturiol a chael gwerthfawrogiad newydd o’r dirwedd arbennig hon.
Yn ogystal, darparwyd pecynnau encil i alluogi grwpiau anos eu cyrraedd o ardal Birmingham i gysylltu â Chwm Elan, gan chwalu’r rhwystrau i fynd i’r awyr agored. Gan gefnogi’n benodol grwpiau o bobl nad ydynt efallai’n ymweld â chefn gwlad fel arfer, ond sydd â chysylltiadau â Chwm Elan drwy cyflenwad eu dŵr, fe wnaethom ddarparu cyfleoedd sy’n newid bywydau ac yn gwella bywydau pobl i dreulio amser ym myd natur.
Gwella Sir Benfro
Yn Sir Benfro, fe wnaethom gyflwyno amrywiaeth o gyrsiau byr, diwrnodau gwirfoddoli a sesiynau gweithgaredd pwrpasol i ymgysylltu â phobl leol a gwella lles ein cymuned, gan wrthbwyso effeithiau negyddol perchnogaeth ail gartrefi yn y sir. Gan ymgysylltu â phobl leol a phobl ifanc, rhoesom sgiliau a hyfforddiant perthnasol iddynt ar gyfer swyddi lleol, gan ymateb i angen yn Sir Benfro i greu cymunedau hunangynhaliol a bywiog.
Fe wnaethom gyflwyno 7 cwrs 1 wythnos, 9 diwrnod o wirfoddoli a 7 sesiwn gweithgaredd pwrpasol, gan ymgysylltu â 422 o bobl leol
Darllenwch am effaith gymdeithasol ehangach ein cwrs Cyflwyniad i Weithio mewn Coetir yn ein blog.
Mae Grant Gwella Sir Benfro yn rhan o raglen adfywio Cyngor Sir Penfro.
Pryd Ceredigion
Mae Tir Coed wedi bod yn gweithio mewn partneriaeth â Hyb Cymunedol Penparcau i gyflwyno prosiect bwyd, tyfu, dysgu a gwirfoddoli. Arweiniodd ein Cydlynydd Gwirfoddolwyr ymdrechion i wella gardd gymunedol yr Hyb, gan ddod â’r gymuned ynghyd ac annog pobl i wirfoddoli yn yr awyr agored a chreu mannau gwyrdd i bawb eu mwynhau.
Mae'r gymuned leol wedi bod yn allweddol i lwyddiant y prosiect hwn, gyda gwirfoddolwyr yn rhoi benthyg eu dwylo i dasgau amrywiol ledled yr ardal leol, gan gynnwys cynnal a chadw tiroedd mewn cartref gofal lleol ar gyfer trigolion â Dementia, a gyfrannodd at ddyfarnu'r Faner Werdd iddynt.
Yn ddiweddar derbyniodd Hyb Cymunedol Penparcau wobr CLAS gan Social Farms and Gardens, ac rydym yn falch o fod wedi cyfrannu at y cyflawniad hwn.
Ariannwyd y prosiect hwn drwy Arian i Bawb Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol.
Dysgu am Natur
Mae ein darpariaeth awyr agored wedi cael effaith ddofn ar blant a phobl ifanc drwy ein hysgolion a’n gwaith allgymorth cymunedol eleni. Trwy ddarparu profiadau awyr agored cyfoethogol, gwelsom drosglwyddiadau cadarnhaol yn eu hyder, eu gwytnwch a'u lles cyffredinol yn uniongyrchol. Trwy ein gweithgareddau ymarferol, rydym nid yn unig yn meithrin gwerthfawrogiad dyfnach o'r byd naturiol ond hefyd yn grymuso plant a phobl ifanc i gofleidio heriau, cydweithio a datblygu ymdeimlad cryfach o'u hunain.
"Roedd y plant wrth eu boddau. Roedd yr arweinwyr yn wych, yn ddefnyddiol ac mor ddyfeisgar ac amyneddgar gyda phob un ohonom. Llwyddodd y grŵp i roi cynnig ar bethau newydd a rhoi cyfrifoldeb ac ymddiriedaeth. Roedd yn ddiwrnod gwych ac yn llawer o hwyl, diolch yn fawr!"
Roeddem yn falch iawn o chwarae ein rhan yn Her Hinsawdd Cymru, dan arweiniad Julie James AS, y Gweinidog Newid Hinsawdd. Mae cymryd rhan yn y fenter hon, sydd wedi'i theilwra'n benodol ar gyfer disgyblion ysgolion cynradd yng Nghyfnod Allweddol 2, yn cyd-fynd yn berffaith â'n hymroddiad i ddatgloi potensial tir a choetiroedd i ddarparu cyfleuster cymunedol a gweithgareddau addysgol ac iechyd, tra'n meithrin ymdeimlad o gyfrifoldeb hinsawdd ymhlith meddyliau ifanc.
"Roedd hi'n hyfryd gweld y plant mor hapus"
Masnachu Prif Bwrpas
Eleni, rydym wedi parhau i ymestyn y tu hwnt i'n gwaith a ariennir drwy ddarparu gweithgarwch drwy ein masnachu prif bwrpas i sefydliadau, grwpiau cymunedol ac ysgolion. Mae'r ehangiad hwn wedi ein galluogi i rannu ein hangerdd a'n harbenigedd gyda chynulleidfa ehangach, creu cysylltiadau parhaol ac ystyrlon a sicrhau mwy o gynaliadwyedd ariannol i Tir Coed.