Werken met kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking vraagt om een ander soort insteek en andere kennis en vaardigheden dan werken met volwassen cliënten. Deze specifieke doelgroep is nog volop in ontwikkeling, zowel mentaal als sociaal, emotioneel en fysiek. Dit maakt de diagnostiek, ontwikkelingsmogelijkheden en zorgvraag in kaart brengen uitdagender. Er is meer aandacht en ondersteuning nodig voor het systeem bij de opvoeding. Daarnaast is er bij veel kinderen en jongeren met een beperking sprake van bijkomende problematiek. Dit kan de ondersteuningsvraag beïnvloeden en voor zowel kind als ouders/verzorgers lastig navigeren zijn.
Doel
Dit leertraject is erop gericht een basis te leggen voor de kennis, vaardigheden en specifieke aandachtspunten die gelden voor de doelgroep van kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking, van de leeftijd van 0 tot circa 23 jaar. Er wordt rekening gehouden met een diversiteit aan werkcontexten: thuis, kinderdienstcentra, behandelcentra met- of zonder verblijf, logeerhuizen, peutercentra, scholen, naschoolse opvang of dagcentra.
Een overzicht van de bouwstenen
Introductie - Van kind tot jongvolwassene
In deze bouwsteen wordt de basiskennis en theorie besproken rondom het begeleiden van kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking. De verschillende thema’s worden per leeftijdscategorie behandeld. Ook worden veel linkjes gelegd met andere leertrajecten waar aandacht is voor kind en jeugd.
Casuïstiek - Begeleiden en opvoeden
Elke leeftijd, elke situatie en elk niveau vraagt daarin een andere benadering: Wat is er nodig aan begeleiding en sturing? Welke insteek is hier nodig? Wie betrek je hierbij? Wat zeg je wel en wat juist niet? Welk moment kies je hiervoor? Veel vragen die door de complexheid van situaties lastig te beantwoorden kunnen zijn. In diverse geïllustreerde casussen ga je oefenen. Aanvullend wordt er ruimte aangeboden om dezelfde handvatten en principes stapsgewijs toe te passen op een eigen casus.
Game - Kraak het systeem
Als begeleider van kinderen en jongeren krijg je regelmatig te maken met ouders, verzorgers en/of voogden. Het is belangrijk dat zij betrokken blijven bij de ondersteuning van het kind, maar soms is een situatie emotioneel geladen en komen er bepaalde spanningen bij kijken.
In deze game oefen je uitdagende gesprekken met ouders. Via video ervaar je diverse emoties van ouders en waar jij op mag reageren (veilig achter je computer).
Op basis van jouw reactie krijg je te zien wat de impact is op de ouder. Je krijgt punten en feedback op de door jouw gegeven antwoorden.
Lukt het jou om alle betrokkenen én kinderen tevreden te stellen?
Praktijkopdracht - Herkennen van de behoefte
In deze opdracht oefen je met het herkennen van de behoefte van het kind en hoe je hier je begeleiding en ondersteuning op kunt aansluiten. Je observeert het kind en diens gedragingen, maakt een connectie met de verschillende ontwikkelingsgebieden en probeert te formuleren welke behoeftes het kind kan hebben en welke ontwikkelpotentieel en -mogelijkheden je ziet om het kind verder te stimuleren.
Je maakt vervolgens een plan op basis van je inschatting van wat het kind nodig heeft voor hoe je hieraan kunt voldoen en wat of wie je daarbij nodig hebt.
Teamopdracht - Professionele werkhouding
In deze teamopdracht sta je gezamenlijk stil bij je eigen normen, waarden en professionele houding. Je reflecteert op jezelf, krijgt inzicht in wat anderen van jou zien en maakt samen afspraken over wat wel en niet geschikt of wenselijk is én hoe jullie elkaar hierop stimuleren, aansturen en aanspreken.
Handvat - Do's en Don'ts
Hier lees je alle do’s en don’ts voor het aanspreken van- of een gesprek voeren met kinderen. Hoe zorg je dat je aansluiting vindt bij de leeftijd of het ontwikkelingsniveau? Wat kun je beter niet zeggen? En wat zijn handige hulpmiddelen? Per leeftijdscategorie vind je een overzicht van handige tips.
Veelgestelde vragen door ouders
Ouders/verzorgers van kinderen hebben vaak veel vragen over het opvoeden van en zorgen voor hun kind. In dit handvat geven we antwoord op zowel pedagogische als praktische vragen. We geven een kort en helder antwoord, eventueel voorzien van bronnen met meer informatie om de veelvoorkomende vragen te kunnen beantwoorden.
Dankwoord
Speciale dank gaat uit naar de leden van de redactieraad die actief en betrokken hebben meegewerkt aan dit leertraject. Deze leden zijn werkzaam bij de onderstaande zorgorganisaties:
- Cello Zorg
- Prinsenstichting
- 's Heeren Loo
- ROC Mondriaan
- Careander
- Middin
- ASVZ
Dit leertraject is ontwikkeld door RMMBR in opdracht van de VGN academie.