In deze webexpo focust het ADVN op ‘erfgoed in beweging’: van sport en spel over tradities en gewoonten tot competitie met winnen of verliezen. U ontdekt hier oude en nieuwe, bekende en minder bekende sportverhalen uit de Vlaamse beweging: zoals de eerste Flandriens in het Kampioenschap van Vlaanderen, de Vlaamse volkssport ‘krulbollen’ – gekend in Noord-Amerika als ‘rolle bolle’, de 11-juli symboliek in de Guldensporenmarathon van Kortrijk naar Brugge, de sportcarrière van de bokslegende Karel Sys die uitweek naar Argentinië en de geschiedenis van de Gordel, de jaarlijkse fiets- en wandeltocht door de Vlaamse Rand rond Brussel.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
"Hou zee! Hou zee! heel vlaanderen moet mee!"
De turnbond Vlaamsch-Nationale Blauwvoetbond werd opgericht in 1929. De bond stelde de lichamelijke opvoeding in het teken van de Vlaamse ontvoogding. Tijdens de Tweede Wereldoorlog trad de Blauwvoetbond toe tot de nationaal-socialistische geïnspireerde organisatie het Algemeen Vlaamsch Sportverbond. Tijdens de oorlog promootte de bond mee de gedachte dat lichaamsbeweging moest worden gecombineerd met de nazi-ideologie. Het overleefde de oorlog niet.
Het logo van de turnbond stelt een atletisch gebouwde man voor, geflankeerd door de blauwvoet, een binnen de Vlaamse beweging legendarische vogel die zijn faam vooral dankte aan het studentenstrijdlied van Albrecht Rodenbach. De tekening werd gemaakt in 1929 door illustrator Joz(ef) De Swerts (1890-1939), die vooral bekendheid verwierf met zijn IJzerbedevaartaffiches.
Het bondsfeest of de Blauwvoetdag was de jaarlijkse hoogmis voor de turnbond. Op het programma stonden het défilé met alle turners en diverse turnwedstrijden, maar ook atletiekdisciplines en turnpiramides. In 1933 werd de derde editie van de Blauwvoetdag georganiseerd in het Oost-Vlaamse grensdorp De Klinge. Tijdens het feest voorzag men een plechtigheid met liederen, allerhande toespraken door bekende Vlaams-nationalisten en een demonstratie met vlaggen.
Het turnverbond publiceerde vanaf 1930 het magazine Blauwvoet-berichten. Het bracht artikels over lichamelijke opvoeding die in het teken stonden van de Vlaamse ontvoogdingskwestie en bouwde opvallend veel plaats in voor regionaal afdelingsnieuws en voor berichtgeving over gymnastiek-programma's in Duitsland.
'Marcheren' was een belangrijk aspect in de opvoeding van de ideale turner. De Blauwvoetbond organiseerde twee grote wandelevenementen. Vanaf 1930 richtte het de 'Blauwvoetmars' in, een wandeltocht door België en Nederland aansluitend op het jaarlijkse bondsfeest. Vijf jaar later – in 1935 – startte men met een estafetteloop naar de IJzertoren over een traject van 700 km. Dit evenement was een variant op een Duitse wedloop georganiseerd in het Saarland door zusterorganisatie Deutsche Turnerschaft, waarin eveneens werd gezwommen en gevaren.
Meer weten over de Blauwvoetbond, klik hier
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
"Gordelen moet je doen!"
De Gordel was een jaarlijks sportief evenement dat sinds 1981 plaatsvond in de Vlaamse Rand rond Brussel. Het werd opgericht om het Vlaamse karakter van de gemeenten rond Brussel te benadrukken en de problematiek van de toenemende verfransing aan te kaarten. Het evenement groeide uit tot een van de grootste sportmanifestaties in België. In 2013 werd het evenement omgevormd tot het ‘Gordelfestival’, waarbij de klemtoon kwam te liggen op de toeristische troeven van de Groene Gordelgemeenten.
De Gordel zette zich in de kijker met groots opgezette promotiecampagnes, inclusief heel wat merchandise en een Gordellied uitgebracht door populaire Vlaamse artiesten. Micha Marah stond in voor het eerste Gordellied, later gevolgd door onder meer Will Tura (Gordelen moet je doen), Clouseau (Gordelen), Isabelle A (Gordel je mee?), Helmut Lotti (Gordellied 1998), K3 (De Gordel is er weer) en Spring (Spring op de fiets).
De start van de tweede editie van de Gordel op 29 augustus 1982.
Het Aktiekomitee Vlaanderen ’90, dat onder meer opkwam voor de splitsing van Brabant en de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde, verdeelde in 1991 en 1992 fietsvlagjes onder de deelnemers. De Gordel mocht dan wel geleidelijk aan uitgroeien tot een groot familie-evenement voor sportievelingen van alle slag, de politieke agenda verdween nooit volledig naar de achtergrond.
Meer weten over de Gordel, klik hier
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
42,195 km van Kortrijk naar Brugge: de Guldensporenmarathon
Tussen 1987 en 2007 organiseerde de vzw Guldensporenmarathon twintig jaar lang een van de grootste internationale marathons in Vlaanderen. De marathon trok jaarlijks om en bij de 1 200 deelnemers. De Brugse CVP-politicus Fernand Van Damme (1927-2015) was één van de bedenkers, terwijl Pol Van den Driessche zich jarenlang inzette als voorzitter en hoofdorganisator. De wedstrijd was een onderdeel van het 11 juli-programma van de stad Brugge. Na 21 edities werd in 2007 het evenement opgedoekt.
De steden en gemeenten langs het parcours van de Guldensporenmarathon leverden prijzen aan voor de winnaars van de marathon. Het officiële logo van de Guldensporenmarathon en de bijbehorende trofee werden geïntroduceerd in 1991 tijdens de vierde editie. Het embleem werd ontworpen door de Brugse graficus Marc Chielens. De twee hoofdelementen zijn het Brugse Belfort en de loper met de 'gulden' spoor.
In 1987, tijdens de eeuwfeestherdenking van de plaatsing van het dubbelmonument van Jan Breydel en Pieter De Coninck op de Grote Markt in Brugge, ontstond het idee om het guldensporenfeest een volkser en sportief karakter te geven. Trefpunt Assebroek, de lokale VU-afdeling, de Breydel- en De Coninckcommissie en atletiekvereniging Olympic Brugge organiseerden onder leiding van Pol Van den Driessche een hardloopwedstrijd met de naam 'Guldensporenmarathon'. Met succes, want bijna 500 atleten namen deel langs de verkeersvrije N50. Tijdens de eerste uitgave liep Franky Hoste, in een traject van 42,195 km tussen Brugge en Kortrijk, als eerste over de streep met een tijd van 2u 24min. en 4sec.
Meer weten over de guldensporenmarathon, klik hier
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
rolle bolle in noord-amerika
Krulbollen is een traditionele Vlaamse volkssport die niet alleen in België, maar ook in Noord-Amerika wordt beoefend. Aan het einde van de 19de en begin 20ste eeuw introduceerden Vlaamse migranten de sport in Canada en de Verenigde Staten. Krulbollen, ook wel ‘rolle bolle’ of ‘Belgian bowling’ genoemd, werd vooral populair in de staten Manitoba (Canada), Michigan en Illionois (regio Chicago in de Verenigde Staten).
Het spel wordt van oudsher gespeeld op brede, zanderige buitenvelden. Volgens de International Rolle Bolle Tournament Rules is een standaard krulbolbaan ongeveer 12,8 meter lang en ongeveer 3,7 meter breed. Het veld helt lichtjes naar het midden, waardoor de 'bolle' een gebogen baan over het veld aflegt. Dit vereist precisie en techniek, wat de sport een tactisch karakter geeft.
Hoewel het aantal locaties om krulbollen te spelen in Noord-Amerika door de jaren heen is afgenomen, blijft de sport tot op de dag van vandaag populair in steden als Ghent en Detroit. In het Cadieux Cafe, een Belgisch-Amerikaanse ontmoetingsplaats in Detroit, is vooral feather bowling geliefd. In plaats van staken worden er duivenveren gebruikt om het doel aan te geven. [ADVN & Collectie van Genealogical Society of Flemisch Americans (Roseville-Michigan) & Collectie Belgische Krulbolband - Erfgoedbank Meetjesland]
Veel Belgisch-Amerikaanse clubs organiseerden krulbolwedstrijden, zo ook de 'Belgian American Rik Van Looy Supporters Club Inc'. Tijdens de wedstrijden droegen de leden bijpassende tenues met hun logo. De club, opgericht op 20 december 1961 in Huntington Park, Californië, toonde een sterke band met de bekende wielrenner Rik Van Looy. In hun maandelijks tijdschrift brachten ze verslag uit van belangrijke Belgische sportprestaties en kondigden ze hun eigen activiteiten aan.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
Uppercuts en schijnbewegingen
De controversiële bokscarrière van Karel Sys
Zo ongrijpbaar als hij was in de ring, zo wendbaar bewoog de Oostendse bokser Karel Sys (1914-1990) zich ook door de 20ste eeuw. Nadat Sys in de jaren 1930 roem verwierf als volkse boksheld van internationaal niveau, kwam hij tijdens de Tweede Wereldoorlog in het oog van een ideologische storm terecht. In 1949 emigreerde Sys naar Argentinië en knokte hij zich een weg terug naar de internationale top.
Karel Sys maakte zijn professionele debuut als bokser op 18-jarige leeftijd. Hij trainde in de door Theo Vanheverbeke gerunde Oostendse Flandria Boxing Club. In 1936 werd de Oostendenaar voor het eerst Belgisch Kampioen bij de halfzwaargewichten.
Tijdens de oorlogsjaren werd de populaire Karel Sys veelvuldig als propaganda-icoon ingezet door de collaboratiepers. In de krant van het VNV-Vlaamsch Nationaal verbond Volk en Staat en het Vlaamse SS-magazine De SS-Man werden Sys' wedstrijden op de voet gevolgd, in het bijzonder zijn duel met de Zweed Olle Tandberg op 14 november 1943 waarbij Sys zich tot Europees kampioen bij de zwaargewichten kroonde.
[Beeldbank Kusterfgoed]
In april 1945 werd Sys veroordeeld tot één jaar cel wegens collaboratie en verloor hij zijn burgerrechten. De Belgische Boksbond ontnam hem zijn bokslicentie. Vier jaar later emigreerde Sys naar Argentinië, waar hij zijn rentree maakte als bokser. Eind 1950 kreeg Sys opnieuw een vergunning om in België te boksen en in 1952 werd hij voor de tweede maal Europees kampioen bij de zwaargewichten.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
Geel-zwart, het Vlaamse voetbalhart
Voetbal was in Vlaanderen aanvankelijk een sport voor de Frans- én Engelstalige elite. Als reactie daarop ontstonden een aantal clubs met een uitgesproken volks én Vlaams karakter, zoals Brugsche Football Club (1891) en Berchem Sport (1906). Dit leidde in 1930 tot de oprichting van een Vlaamsche Voetbalbond (VVB). Tijdens de oorlog richtte de VVB het Algemeen Vlaamsch Sportverbond op en organiseerde het wedstrijden tegen Duitse ploegen. Na 1945 sloten de meeste VVB-ploegen zich (opnieuw) aan bij de intussen tweetalige Belgische Voetbalbond.
De Eerste Wereldoorlog bevorderde de populariteit van voetbal. Achter het front maakten soldaten van alle rangen en standen kennis met het spel en zorgden ervoor dat na de oorlog plaatselijke voetbalclubs overal uit de grond schoten. We zien foto's van voetbalploegen in het kamp van Altengrabow en achter het IJzerfront en een voetbalmatch in het kamp van Göttingen.
De Vlaamsche Voetbalbond (VVB) verenigde vooral plaatselijke voetbalverenigingen. Sportkring Aalst, waarvan je hier een verzameling lidkaarten ziet, werd opgericht in 1931 en sloot zich van meet af aan bij de VVB. Na de Tweede Wereldoorlog werd de club heropgericht als Voetbal Ontspanning Volharden Aalst die in 1967 opging in een fusieclub die teruggreep naar de oorspronkelijke naam: Sportkring Aalst.
Meer weten over de Vlaamsche Voetbalbond, klik hier
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
Het Kampioenschap van Vlaanderen:
de 'Flandrien' is geboren
De Ronde van Vlaanderen, de Omloop, de Brabantse Pijl, Gent-Wevelgem... Ieder jaar kijkt de Vlaamse sportliefhebber massaal naar de vele wedstrijden. (Vlaamse) winnaars krijgen een heldenstatus. Bijnamen zoals de ‘Kannibaal’, ‘De Leeuw van Vlaanderen’ of de ‘Aerobullet’ zijn gemeengoed en het beeld van de ‘Flandrien’ blijft tot vandaag tot de verbeelding spreken. Het Kampioenschap van Vlaanderen werd voor de eerste keer ingericht in 1908 in het West-Vlaamse Koolskamp en kreeg dankzij promotie en artikels van Karel Van Wijnendaele en zijn krant Sportwereld al snel een vaste plaats in de wielerkalender.
Vanaf het begin van de twintigste eeuw werd wielersport ingeschakeld in de Vlaamse identiteitsvorming. Verschillende Vlaamse wielerwedstrijden werden opgericht, waaronder het Kampioenschap van Vlaanderen, de Ronde van Vlaanderen en het Kampioenschap van West-Vlaanderen. In 1942 won Norbert Callens het door de Vlaamsche Wielerunie (VWU) georganiseerde Kampioenschap van West-Vlaanderen. De VWU was de in 1941 opgerichte Vlaamse afdeling van de Belgische Wielerbond en fuseerde met de Vlaamsgezinde Vlaamsche Wielerbond.
Meer weten over het Kampioenschap van Vlaanderen, klik hier
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
"Geen hoge hakken tijdens het wandelen!"
Wandelen als toeristische activiteit is na de Eerste Wereldoorlog nog voor veel mensen een nieuwigheid. In 1926 start de Vlaamse Toeristenbond (VTB) met het uitgeven van wandelgidsen en tien jaar later legt het de allereerste recreatieve wandelpaden in Vlaanderen aan. Deze ‘VTB-wandelpaden’ zijn voorzien van wegwijzers, informatieborden en wandelkaarten. Na de Tweede Wereldoorlog komt er een nieuwe impuls: de oprichting van de Vlaamse Wandelaarsbond (VWB).
In 1935 kwamen honderden VTB'ers samen voor de kerk in Halle. Het was immers een bijzonder moment voor de toeristische vereniging: het allereerste wandelpad van de VTB werd officieel ingewandeld.
Zingen en wandelen, het was van bij het ontstaan van de VTB een perfecte combinatie. Het duurde dan ook niet lang voordat de VTB zelf eigen wandelliedjes begon te componeren. Met hulp van de Vlaamsgezinde componist Renaat Veremans en dichter Willem Gijssels kwam het VTB-staplied tot stand.
Ook na de Tweede Wereldoorlog bleef de VTB het wandelen op diverse manieren promoten. Een belangrijk initiatief was de Vlaamse Wandelaarsbond (VWB), die in 1970 werd opgericht in de schoot van de VTB. Terwijl de VWB eigen wandelboekjes begon uit te geven, werd het uitstippelen van de routes toevertrouwd aan lokale leden of VTB-vertegenwoordigers.
Wil je meer weten over de Vlaamse Toeristenbond, klik hier
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
Verbinding op lange afstand: de blauwvoetmarathon
Tussen 1969 en 1983 vond in Merksem en omstreken jaarlijks de Blauwvoetmarathon plaats. Het sportieve evenement werd georganiseerd door de Blauwvoetfederatie, een losse structuur van lokale Vlaams-nationalistische en Groot-Nederlandse jeugdverenigingen. Het hoofddoel van de federatie was om op deze manier de verbroedering tussen de diverse radicale jeugdgroepen te stimuleren. Pogingen van onder meer de Vlaamse Militantenorde (VMO) om van de marathon een expliciet politieke manifestatie te maken werden afgeweerd.
De Blauwvoetmarathon trok in de eerste en laatste jaren een honderddertigtal deelnemers. In de topjaren telde de organisatoren een driehonderdtal participanten. Het traject van 42 kilometer werd snelwandelend afgelegd. De allersnelste wandelaar was veelvoudig winnaar Benny Schenk, met een toptijd van 4u04!
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
Deze webexpo kwam tot stand ter gelegenheid van de Erfgoeddag 2025 ‘Game on!’.
In de collectie werd gezocht naar sport- en spelerfgoed. Het overgrote deel van de illustraties zijn afkomstig uit de collectie van het ADVN. Daarnaast deden we beroep op Beeldbank Kusterfgoed, Erfgoedbank Meetjesland, Genealogical Society of Flemish Americans en Koers.