Verlies en rouw zijn een onderdeel van ieders leven en hebben emotionele gevolgen. Dat geldt ook voor mensen met een verstandelijke beperking. Het kan gaan om rouw door het overlijden van een dierbare, maar ook om afscheid van een begeleider, een woning en/of buren bij een verhuizing, of om verlies van wat nooit zal zijn of zal komen (levend verlies), verlies dat niet erkend wordt (verborgen verlies) of uitgestelde rouw door het niet erkennen en omgaan met verlies.
Hoe begeleid je een cliënt op de juiste manier? En hoe zorg je ervoor dat het gemis de aandacht krijgt die het nodig heeft? En welke invloed heeft jouw eigen ervaring en kijk op verlies en rouw? In dit leertraject vind je bouwstenen die je kunnen helpen bij het vinden van de juiste houdingen, kennis en vaardigheden om dit te kunnen doen.
Doel
De focus van het leertraject Omgaan met Verlies en rouw ligt ten eerste op bewustwording teweegbrengen van het belang van rouw en dat verlies en rouw een plek mag hebben in het leven. Met een juiste benadering en kennis van zaken zijn begeleiders beter in staat om verlies en rouw een passende plek te geven in het leven van cliënten. Signalen van verlies en rouw worden dan tijdig herkend als zodoende en ze gaan in gesprek met de cliënt om in kaart te brengen wat er precies speelt en wat de beste manier voor de cliënt is om met dit verlies om te gaan. Er worden tools of andere soort ondersteuning aangeboden waarmee de cliënt zelf of samen met anderen om kan gaan met de rouw of het verlies. Alles op een manier die vrij is van de eigen invulling door de begeleiders, maar puur gebaseerd is op de belevingswereld van de cliënt met bijpassende rituelen.
Introductie Wat is rouw?
Een theoretische bouwsteen waarin je wordt meegenomen in een aantal korte beschrijvingen van gedragingen van cliënten. Hierbij moet je inschatten of er sprake is van rouw of niet. Verder wordt er informatie gegeven over de verschillende soorten van rouw en verlies, rouwsignalen en verschillende modellen die omschrijven hoe cliënten omgaan met rouw.
In deze bouwsteen vind je ook een animatie over wat het in de praktijk betekent om met rouw om te gaan.
Introductie Wat kun je doen?
In deze introductie wordt informatie gegeven over wat belangrijk is bij het omgaan met rouw en verlies. Er wordt ingegaan op de vragen, wat kun je zelf doen, wat kun je doen voor anderen, hoe praat je over rouw en verlies en wat voor rituelen gebruik je.
Praktijkopdracht Levenslijn
Een bouwsteen om de eigen geschiedenis wat betreft rouw en verlies in kaart te brengen. Of maak de opdracht samen met een cliënt om zijn geschiedenis in kaart te brengen en te bespreken. Dit kan helpen om inzichtelijk te maken welke ondersteuning de begeleider aan de cliënt kan bieden.
Praktijkopdracht Slingeren tussen verlies en herstel*
Een bouwsteen om inzicht te krijgen in de eigen ervaringen met rouw en verlies. Ook breng je in beeld welke invloed dit kan hebben op de verwachtingen die je hebt van cliënten en hoe zij met rouw om ‘horen’ te gaan.
*Deze opdracht wordt ook in uitgebreidere versie aangeboden als trainershandleiding, waarmee in groepsverband en onder begeleiding met nog meer soortgelijke opdrachten geoefend kan worden.
Praktijkopdracht Mijn winnend team
Een bouwsteen om met cliënt om in kaart te brengen welke personen in zijn of haar leven belangrijk zijn en welke rol zij vervullen. Dit kan onder andere als hulpmiddel dienen als een belangrijk persoon uit het leven van de cliënt wegvalt: wat voor gevolgen heeft dat en wat zouden we hieraan kunnen doen?
Dankwoord
Speciale dank gaat uit naar de leden van de redactieraad die actief en betrokken hebben meegewerkt aan dit leertraject. Deze leden zijn werkzaam bij de onderstaande zorgorganisaties:
- Amerpoort
- Alliade
- ASVZ
- Cello Zorg
- Cosis
- Frion
- Hartekamp Groep
- Hoornbeeck College
- Lunet
- Marije Vermaas van stichting Sprank
- Ons Tweede Thuis