Wat een inzicht en inspiratie tijdens Samen Sterk voor het Haagse Kind! Tientallen jeugd-, huis- en kinderartsen lieten zich bijscholen over het opgroeiende kind, leefstijl en sociale invloeden.
Na een succesvolle eerste gezamenlijke scholingsdag vorig jaar vindt deze vandaag voor de tweede keer plaats. Een zaal vol kinderartsen, jeugdartsen, huisartsen en beleidsmakers kan zich vandaag onderdompelen in de meest recente kennis en inzichten over relevante thema's.
Manager van het JGZ Den Haag Marco Dijkstra trapt af met een presentatie over de grote mogelijkheden van AI. Hij benadrukt dat er innovaties zijn die druk op de zorg kunnen verminderen. Een voorbeeld? Speech to tekst, waardoor een gesprek met een patiënt meteen wordt omgezet in tekst. Dit verlaagt administratieve lasten aanzienlijk.
Innovatie gaat ons helpen de zorg voor de kinderen beter te maken. Ik wil een appèl doen op jullie allemaal, help elkaar om deze zaken goed door te voeren!
Leefstijlgeneeskunde bij kinderen…hoe zo en hoe dan!?
Kinderneuroloog Els Peeters en consultant Marijke Maalderink namen bezoekers mee in hoe je leefstijlgeneeskunde de plek kunt geven die het verdient, ook in het ziekenhuis.
Els Peeters doet dit vanuit de bril van Integrative Medicine, een visie op gezondheidszorg waarbij onder andere leefstijlinterventies een belangrijke rol spelen. Deze visie geeft zij een plek binnen de kinderpoli van het JKZ. Ze benadrukt dat leefstijl niet alleen onderdeel is van preventie, maar ook van behandeling van chronische aandoeningen.
Dat geldt voor volwassenen, maar natuurlijk net zo goed voor kinderen. Zelf zag ze veel kinderen met chronische aandoeningen als migraine of epilepsie en wilde onderzoeken wat er mogelijk was ter aanvulling op medicatie. Inmiddels weet ze uit ervaring dat er heel veel kan, en dat leesstijl samenhangt met het zelfherstellend vermogen.
Zelfherstellend vermogen
Het goede nieuws is dat er verschillende ‘leefstijlknoppen’ zijn om aan te draaien. Stress is bijvoorbeeld een belangrijk leefstijlelement voor kinderen. Ze zijn zich hier niet altijd even bewust van, maar hebben vaak een druk programma, in combinatie met sociale druk om erbij te horen en mee te doen.
Els Peeters benadrukt dat steeds meer medisch specialisten zien dat ‘leefstijl nou eenmaal de toekomst is’. Dat leidt tot mooie ontwikkelingen in ziekenhuizen, maar er is meer nodig om de verbinding met de wijk en met het sociaal domein te versterken. “Misschien moeten we wel helemaal geen leefstijlloket in een ziekenhuis maken, maar in het buurthuis. Belangrijk dus om het vooral met elkaar te doen.”
Realisatie van ideeën
Maalderink is manager bij Vereniging Arts en Leefstijl en werkte voorheen bij het Rijnstate ziekenhuis. Hier stond zij aan de wieg van initiatieven die zorg probeerden te verbinden met leefstijl. Zo kwam ze daar een kleine tien jaar terug met het idee voor een zogenaamd ‘gezondheidsplein’.
“In die tijd was aandacht hiervoor in een ziekenhuis echt niet vanzelfsprekend,” blikt ze terug. “Er is dan ook heel wat gepraat en gediscussieerd om dit voor elkaar te krijgen.” En hoewel inmiddels overal wel is doorgedrongen dat aandacht voor leefstijl noodzakelijk is, kan realisatie van initiatieven nog steeds moeizaam gaan.
Reden om vandaag lessen en inspiratie te delen over hoe je concrete leefstijlinitiatieven aan kunt laten sluiten bij organisaties.
Timing en framing is hierbij heel belangrijk. Hoe noem je iets, hoe maak je het passend?
Het leefstijlroer
Ken je het leefstijlroer al? Dit is een tool met handvatten om de juiste koers te bepalen voor een gezonde leefstijl. Het instrument is ontwikkeld om het gesprek tussen een zorgprofessional en patiënt te ondersteunen.
Het Leefstijlroer heeft 6 pijlers, samen bepalen patiënt en behandelaar met welke pijler de patiënt eerst aan de slag wil. Het laat zien dat de patiënt zelf aan het roer staat en kan bijsturen. Je kunt er hier meer over lezen, of bekijk onderstaande video. Het roer gratis bestellen kan hier.
Meer digitale hulpmiddelen:
Via deze website van de GGD zijn vele apps te vinden die te maken hebben met gezondheid en leefstijl.
Op naar verdieping in boeiende workshops
Tijdens 5 workshops kwam veel aan bod! Van de gevaren van vapen tot een workshop over de holistische aanpak van Infant Mental Health.
Vapen: bewustwording en actie
Snelle ontwikkelingen van nieuwe producten, gerichte marketing op jongeren en grote effecten op gezondheid. Na het bijwonen van de workshop over vapen is duidelijk dat dit een grote bedreiging vormt van de gezondheid van jongeren.
Vapepods, games in combinatie met vapes, nieuwe hippe namen: de tabaksindustrie haalt alles uit de kast om een nieuwe doelgroep aan te boren als levenslange klanten. Vapen werd in de markt gezet als ‘gezond’ alternatief voor roken, maar dat is onzin gebleken. We weten dat in wegwerpvape net zoveel nicotine bevat als twee pakjes sigaretten.
De effecten? Meer stress, een gejaagd gevoel, schade aan hersenen, die zich uit in blijvende concentratieproblemen, uiteindelijk verslaving aan roken. Ondanks alle negatieve gevolgen zien artsen toch dat jongeren het steeds meer doen. Soms de hele dag door.
Meldpunt
En een deel van hen komt met klachten bij de arts terecht. Op de vraag of ze roken, zullen die jongeren dan soms ‘nee’ zeggen. Een tip uit de workshop: vraag gericht naar vapen. Om de effecten nog beter in kaart te brengen is het Meldpunt vape-gerelateerde klachten in het leven geroepen.
Initiatiefnemer en kinderlongarts bij het HMC Marije van den Beukel vertelt waarom dit van belang is: “Zo krijgen we een beter beeld waar vapen toe kan leiden en zien we beter wat we kunnen doen.” Natuurlijk is meer nodig, maar artsen doen wat zij kunnen om dit tij te keren.
Hoe help ik mee?
Je kunt voorlichting geven op scholen via het LUMC. Lees meer en kijk of het iets voor jou is.
Slaap
Slaap is belangrijk voor de ontwikkeling van jonge en oudere kinderen. Zowel op fysisch, emotioneel, cognitief en gedragsniveau heeft slaap grote invloed. Én, goed nieuws, slaapproblemen zijn behandelbaar en te voorkomen. Dit is dus een belangrijk element van leefstijl.
Elk kind slaapt weleens minder goed, maar als een klacht er langer dan drie maanden is, meer dan drie nachten per week, en dit dagelijks functioneren beïnvloed, spreken we van een slaapstoornis. Je leest meer over de verschillende problemen en mogelijke behandelingen in de presentatie.
Hier horen ook verschillende leefstijladviezen bij:
- Vast slaapritueel
- Rustige slaapomgeving; donkere wat koele kamer
- Beperk cafeine en suiker en theine
- Geen zware maaltijden vlak voor slapen gaan
- Telefoon / laptop van de kamer
- Een uur voor naar bed gaan opslomen
- Genoeg bewegen over de dag
- Genoeg licht in de ochtend
- Bed houden voor slapen en niet om te chillen
- Zorg voor voldoende slaap
Casuïstiek
Hierop gaan de deelnemers in op verschillende casussen. Want slaapproblemen kunnen voorkomen op heel verschillende leeftijden en in verschillende vormen. Ouders voelen zich, zeker bij heel jonge kinderen, vaak machteloos. Bekijk de take home messages vanuit de casuïstiek:
Take home messages
- Bepaal het type slaapprobleem m.b.v. slaapdagboek, vragenlijst en BEARS methode
- Kijk voor interventies naar Richtlijnen JGZ Gezonde Slaap en slaapproblemen bij kinderen of
- Protocollaire behandelingen voor kinderen en adolescenten met psychische klachten, deel 3, Hoofdstuk 2 Boom, Amsterdam Januari 2020 ISBN 9789024408917
- Of zoek hulp bij Rondom Jou/Kracht voor kinderen in Den Haag
- Slaaptherapie overige H10 Gemeenten wordt vergoed bij Praktijk Hendriks Familycoaching & Praktijk Vos Willem de Zwijgerlaan 124 Den Haag
- Neem slaapproblemen serieus, ook als het met het kind goed gaat
- Maak voor je interventie een inschatting van de draagkracht van ouders
- Let op beeldscherm tijd en activiteiten in de avond
- Begin niet zomaar met melatonine
- Interventie geen effect binnen 2 maanden? Aanmelden bij HMC Westeinde ziekenhuis, afdeling slaapcentrum.
Eetstoornissen
Eetstoornissen als anorexia, boulimia en Binge Eating Disorder zijn ernstige psychische ziekten, die grote gevolgen kunnen hebben. Voor de persoon die eraan lijdt, en zijn of haar omgeving. Hoe eerder een eetstoornis wordt herkend, hoe eerder iemand hulp kan krijgen.
Toch is dit vaak moeilijk, want mensen houden het verborgen. Toch zijn er soms wel signalen om op te merken, die kunnen duiden op een (beginnende) eetstoornis.
Tijdens de workshop komen tips voorbij voor gespreksvoering, waarbij niet oordelen heel belangrijk is. Ook delen de artsen veel informatiebronnen. Voor patiënten, maar ook voor ouders en andere naasten. En voor artsen is er bijvoorbeeld telefoonlijn K-EETi, waar zorg- en jeugdhulpprofessionals laagdrempelig casuïstiek kunnen bespreken met een expert. Zij denken mee en geven praktisch en inhoudelijk advies.
K-EETi is iedere werkdag bereikbaar tussen 12.00 en 13.00 uur via 085-760 3375.
Hoe help je kinderen naar een gezondere leefstijl?
We zien het gebeuren. Om ons heen. Bij onszelf. Bij onze kinderen. Ons gewicht neemt toe. Het sluipt erin. Het doet wat met je. Fysiek en mentaal. En je leefpatroon doorbreken blijkt niet zo eenvoudig. Niet als volwassenen en zeker niet voor kinderen.
Anita Vreugdenhil is kinderarts bij het Maastricht UMC en oprichter van COACH (Centre for Overweight Adolescent and Children’s Healthcare), een expertisecentrum voor kinderen met overgewicht en obesitas. Zo zet ze zich in voor bewustwording van het groeiende probleem én een goede aanpak. Want die is hard nodig. Zij stelt dat bij de start van een leefstijlinterventie meer dan 50% van de basisschoolkinderen al een of meer voorstadia heeft van chronische ziekten.
Your Coach Next Door
Vreugdenhil is grondlegger van het programma Your Coach Next Door. Hierbij wordt vanuit een integrale visie op kind en gezin samen met hulp van een centrale zorgverlener, het netwerk en een kinderleefstijlcoach gewerkt aan een structurele verandering van leefstijl, om zo overgewicht te verminderen én voorkomen.
Juist dat netwerk is de basis van het succes, stelt Vreugdenhil. Net als het hebben van één aanspreekpunt voor het gezin. Ook is belangrijk hoe je het gesprek aangaat. Hiervoor heeft YCND een tool ontwikkeld die artsen kan ondersteunen in de spreekkamer.
YCND in Den Haag
Een mooie ontwikkeling: begin oktober zijn ruim dertig enthousiaste professionals in de regio Haaglanden opgeleid door Your Coach Next Door (YCND), waaronder de centrale zorgverleners die al een aantal jaar de ketenaanpak ‘Kind naar Gezonder Gewicht’ uitvoeren. Dit team is nu uitgebreid met vier kinderleefstijlcoaches.
Lees meer in deze LinkedIn-post over de aanpak en mooie komende ontwikkelingen in 2025.
Workshop Infant Mental Health (IMH)
Tijdens deze workshop nemen betrokkenen bij de Infant Mental Health- benadering in Den Haag bezoekers mee in hun aanpak en samenwerking.
Infant Mental Health is een visie op een gezonde ontwikkeling van jonge kinderen en hun ouders. Deze aanpak richt zich dus niet op 1 aspect van de groei of ontwikkeling van het kind, maar allerlei gebieden komen samen. Dat biedt kansen voor een goede ketensamenwerking en het maken van 1 gezinsplan.
Infant Mental Health professionals hebben naast hun eigen basisberoep, zoals jeugdverpleegkundige, orthopedagoog of kinderpsycholoog aanvullende scholing gehad. Ze kunnen worden ingezet om de (kwaliteit) van de ouder-kindrelatie te verbeteren, of op het moment dat er problemen zijn in de relatie tussen ouder en kind. Veel sociaal-emotionele problemen bij jonge kinderen zijn te voorkomen of te verhelpen door de ouder-kindrelatie te behandelen.
IJsberg onder water
Hierin is ruimte voor emoties en ervaringen van het kind én voor die van ouders. Als zij leren emoties beter te reguleren, kunnen zij hun kind hier beter bij helpen. Een professional die met deze visie een gezin ondersteunt, begint niet meteen te handelen, maar start met observatie en het opbouwen van een vertrouwensband.
Alleen zo kunnen we zicht krijgen op wat onder een probleem schuilt, de rest van de ijsberg onder water.
Met die onderliggende oorzaken gaan ouders, kind en therapeut dan met elkaar aan de slag. Dat kan op vele manieren. Zoals tijdens de workshop wordt benadrukt: “Er is niet één IMH-aanpak. Het is een visie waar heel veel behandelingen onder vallen.”
Voorwaarde om deze visie goed toe te kunnen passen is dat betrokken partijen met elkaar samenwerken, elkaar weten te vinden en kennis delen. Zo kunnen zij samen kind en gezin de nodige ondersteuning bieden.
Lees meer over de laatste ontwikkelingen met betrekking tot het Haags zorgaanbod Infant Mental Health
Lezingen: elkaar begrijpen als rode draad
Drie boeiende lezingen namen bezoekers mee in heel verschillende onderwerpen. Van het vaccinatieprogramma van de Gemeente Den Haag tot de aanpak van Langdurige Lichamelijke Klachten en de kwetsbaarheid van jeugd. We nemen je mee in een korte impressie.
Vaccinatieprogramma Gemeente Den Haag: “Vaccinatie gaat over kansengelijkheid”
De vaccinatiegraad keldert in sommige wijken zorgwekkend naar benden. Op de geografische kaart is duidelijk zichtbaar dat dit vooral gebeurt in combinatie met sociale achterstanden. Alleen met medische argumenten aankomen, is dus niet genoeg.
Theun Creton vertelt over manieren die wél werken. Inmiddels is Gemeente Den Haag gestart met een duurzame aanpak om de vaccinatiegraad te verhogen. Deze zet in op laagdrempelige voorlichting in de wijk. Ook is de campagne Prikpraat gestart, en wordt vaccineren, door dit bijvoorbeeld op scholen te doen, makkelijker gemaakt.
Daarnaast loopt er nu een pilot waarbij verloskundigen, iemand die mensen al vertrouwen en kennen dus, de eerste prik tegen kinkhoest kunnen zetten met 22 weken.
Het goede gesprek
Marieke van Kruijssen, kinderarts bij Haaglanden MC neemt de bezoekers mee in de manier om het gesprek over vaccinatie te voeren. Het is inmiddels duidelijk dat alleen medisch argumenten mensen niet kunnen overtuigen.
Het is daarom belangrijk om te kijken wat iemand precies tegenhoudt om te vaccineren. Er kunnen namelijk heel veel redenen zijn. Van angst tot desinformatie uit voor hen betrouwbare bron tot ‘gewoon een gevoel’.
Pas als mensen zich gehoord voelen, is er ruimte om te verbinden. Dat betekent dus een open gesprek, waarin geen strijd ontstaat. Taalgebruik is daarin een heel belangrijk middel, met open vragen, vanuit gelijkwaardigheid.
Vermoeidheid! Wat nu?
Michiel Burger is kinderarts sociale pediatrie bij het Juliana Kinderziekenhuis. Hij geeft zijn visie op wat er nodig is om kinderen en jongeren met vermoeidheidsklachten te helpen.
Michiel vertelt over patiënte Fleur. Vijftien jaar, alleen maar moe, ging niet meer naar school, had hoofdpijn en spierpijn en zag haar vrienden bijna niet meer. Hoe kan hij dit meisje helpen?
Taalgebruik is een belangrijk onderdeel bij Michiels aanpak. Zo zijn mensen vaak op zoek naar een diagnose, waarbij Chronisch Vermoeid Syndroom er een kan zijn. “Maar wat hebben mijn patiënten hieraan?”, stelt de kinderarts. “Chronisch impliceert dat ze er niet meer vanaf komen. Dat hou ik graag open.”
Zelf inzicht krijgen
Daarom werkt hij liever met het label Aanhoudende Lichamelijke Klachten (ALK). “Het is misschien een knullige diagnose, maar dat is ook de kracht. Iemand heeft klachten die zijn of haar leven beïnvloeden. Niet meer, niet minder.”
Vanuit verklaringsmodellen helpt hij jongeren om zélf inzicht te krijgen in het ontstaan en de samenhang van klachten. Pas als na lichamelijk onderzoek somatische oorzaken zijn uitgesloten, geeft hij meer aandacht aan het mentale aspect van de klachten “Als je hiermee start voordat mensen er klaar voor zijn, heeft dat geen enkele zin.”
Samen met patiënten
Wel plant hij in alle contactmomenten ‘zaadjes’: opmerkingen die gaan over breder kijken, de verbinding van geest en lichaam, eigen regie en het zelfherstellend vermogen van het lichaam. Samen met de patiënten brengt Michiel hun unieke verhaal in kaart, waarbij zij zelf hun klachten verbinden met bio-psychosociale factoren. Letterlijk, op een A4-tje.
Dit geeft inzicht en houvast aan jongeren en geeft vertrouwen dat er mogelijkheden zijn om van hun klachten af te komen. Misschien niet meteen, maar het kán. Positief taalgebruik – zogenaamde focustaal – is hierbij erg belangrijk, benadrukt Michiel. Vaak rolt er dan een behandeling uit met elementen van fysiotherapie, psychologie en leefstijl.
Samen één verhaal
Wat hij zou willen voor Den Haag? Dat mensen om het kind heen, van fysiotherapeut tot psycholoog, ouders en de school, een gezamenlijk verhaal vertellen. “Dat geeft een patiënt meer kracht en vertrouwen. Dat vraagt om korte lijnen en transdicipliniare samenwerking. Want samenwerken en elkaars taal spreken helpt enorm.”
Wat maakt onze jeugd kwetsbaar?
Psychiater en afdelingshoofd psychiatrie bij het LUMC Robert Vermeiren nam ons mee in de vraag waarom zoveel jongeren mentaal in de knel zitten.
Waarom zien we bij jongeren steeds meer kwetsbaarheid? Robert Vermeiren neemt deze vraag onder de loep. De cijfers laten namelijk zien dat jongeren steeds vaker mentale problemen ervaren, iets dat al voor Covid speelde en daarna verergerde. Vermeiren neemt als uitgangspunt voor het antwoord op deze vraag dat “jongeren zelf niet veranderd zijn. Maar onze maatschappij is dat wel.”
Reden dus om met een brede blik naar dit probleem te kijken. Zo is afgelopen decennia steeds meer nadruk komen te liggen op zelfontplooiing, vrijheid en het zelf kiezen en vormgeven van je toekomst. Natuurlijk biedt dit fijne kansen, maar dit kan ook een zware druk leggen op jongeren. Nadruk op het individu vermindert daarnaast een gevoel van gezamenlijkheid.
Snelle omslag
Een andere ontwikkeling is dat kinderen onder de 12 veel meer beschermd worden. Ze spelen vaak niet alleen op straat of lopen niet zelf naar school. Na de basisschool is er dan plotseling sprake van een heel grote omslag. Ze moeten dan opeens veel meer zelf doen. De fase van de puberteit zorgt er tegelijktijdig voor dat ouders meer op afstand komen te staan en jongeren zich meer richten op hun vrienden.
Bij meisjes is er vaak een toename van onzekerheid, bij jongens ontstaat vaak meer bravoure. Ook hebben jongeren heel nieuwe communicatiemiddelen en sociale media tot hun beschikking. We weten nog helemaal niet wat het effect is van deze manieren om contact te hebben en wat de onbegrensde toegang tot de vele informatie en beelden doet.
Stoppen met labels
Tenslotte stelt Vermeiren dat de manier waarop de geestelijke gezondheidszorg zich vooral richt op classificaties en problemen niet helpend is. Ook hebben jongeren vaak te weinig stem en wordt hun mening niet altijd serieus (genoeg) genomen.
We moeten afstappen van te veel nadruk op stoornissen en labels en vooral luisteren naar jongeren, zodat we samen vormgeven wat zij nodig hebben.
Meer horen van Robert Vermeiren? Kijk deze uitzending terug van Zomergasten (interview zonder de fragmenten)
Ervaringen staan centraal
De ervaringsdeskundige jongeren van ExpEx geven aan het einde van deze dag meteen invulling aan de oproep van Robert Vermeiren om vooral met elkaar naar oplossingen te zoeken. Eerlijk, kwetsbaar en vooral krachtig deelden zij hun ervaringen in de jeugdhulp, waarbij artsen hen van alles konden vragen. Want zoals deze hele dag ademde: er valt zo ontzettend veel van elkaar te leren.
Inger de Vries introduceert de ervaringsdeskundigen en benadrukt dat de artsen alles mogen vragen. “Zo kunnen we van elkaar leren. We delen wat niet goed is gegaan, maar ook onze positieve ervaringen. Wat maakte het verschil?”
Dex is een van de jongeren die vandaag zijn verhaal deelt. Al vanaf jonge leeftijd is hij bekend met de geestelijke gezondheidszorg. Hij hoorde altijd dat hij ‘zeer complex’ was. Op oudere leeftijd is hij 3 keer in een psychose terechtgekomen.
De derde keer kwam hij terecht bij een arts op de spoedeisende hulp. Hij gaf Dex het gevoel dat hij hem echt zág: “Hij had geen dossier of wist niet van mijn eerdere diagnoses. Hij zag gewoon een kind dat hulp nodig had en handelde daarnaar, zonder me meteen weer over te dragen of door te sturen.”
Vaak is er over mij gepraat in plaats van met mij. Ik voelde me altijd alleen maar speciaal of te moeilijk. Artsen praatten alleen maar met mijn moeder, en niet met mij. Mijn moeder was altijd het aanspreekpunt, maar ondertussen was zij ook dader van huiselijk geweld.
Een andere ExpEx over het gesprek met de artsen:
We zijn allemaal mensen en weten niet alles. We moeten elkaar helpen en kunnen van elkaar leren.
Via Love Your Mind kunnen jongeren in contact komen met ervaringsdeskundigen
Samen staan we sterk! Zoek elkaar dus op.
Leuke en interessante mensen ontmoet? Gepraat over ideeën die jullie misschien wel verder uit willen werken? Maar wat was de naam of het nummer ook alweer?
Kijk in de lijst hieronder, met deelnemers die hebben aangegeven hun gegevens te willen delen en zoek elkaar vooral op.
Tot de volgende
Tijdens de plenaire afsluiting klinken positieve geluiden. Zo observeert een deelnemer dat we met zijn allen van geneeskunde bewegen naar gezondheidskunde. En is het besef weer bevestigt hoe belangrijk het is om het kind echt te horen, zien en betrekken. Zo nemen professional én kind allebei hun verantwoordelijkheid. Want dat we het samen moeten doen, is een ding dat deze dag zeker heeft duidelijk gemaakt.
Tot de volgende!