Dudzele is een polderdorp ten noorden van Brugge. In de 12de eeuw werd op deze bedevaartsplaats een imposante Romaanse kerk gebouwd ter ere van de heilige Leonardus. De godsdienstoorlogen zorgden ervoor dat deze kerk vernield werd. Eén van de hoektorens is vandaag nog bewaard als ruïne.
Een nieuwe kerk werd opgetrokken omstreeks 1680. Rond 1870 werd deze uitgebreid met onder meer de westtoren. Deze kerk herbergt een rijke erfgoedcollectie, waarbij het edelsmeedwerk meteen in het oog springt. Maar ook het bewaarde meubilair, textiel, de grafstenen en schilderijen nemen ons mee naar verschillende kunstperiodes. Tijd voor een eerste kennismaking.
Beeld van de heilige Leonardus
De heilige Leonardus is na de heilige Petrus de tweede patroonheilige van deze kerk. In de middeleeuwen kwamen vele pelgrims zijn relieken vereren. Op zijn altaar stond een 17de eeuws beeld dat omwille van geldnood verkocht werd aan de Brugse Sint-Jakobskerk, waar het zich nog steeds bevindt. In de jaren 1730 liet het kerkbestuur van Dudzele een nieuw beeld vervaardigen.
Leonardus’ kledij toont dat hij als diaken wordt voorgesteld. Boven zijn hoofd heeft hij een stervormige aureool. In zijn rechterhand houdt hij een metalen korenaren vast. Dit is vermoedelijk een latere toevoeging, daar Leonardus gebruikelijk wordt afgebeeld met een keten met handboeien (verwijzend naar zijn tussenkomst om gevangenen te bevrijden).
Het houten beeld is gepolychromeerd, maar deze is van jongere datum gezien de neogotische vormentaal. Het beeld is vermoedelijk gemaakt door Pieter Van Walleghem, een Brugse beeldhouwer.
Processiekruis
Dit 17de eeuws processiekruis is een schitterend voorbeeld van verfijnd vakmanschap. Kijk maar hoe de edelsmid de zilveren en koperen onderdelen met elkaar combineert, of hoe hij de fijne ajour techniek afwisselt met ciseleerwerk. De inscripties op het object vertellen ons meer over zijn ontstaan. Zo treffen we er de merktekens van de Brugse zilversmid François Guens aan, alsook de Brugse keurmerken en het jaar waarin het werd uitgevoerd: 1627-1628. Een inscriptie onthult dat Lieven Van Oudryve de opdrachtgever was: “WT LIEFDE TOT CHRISTVS PASSIE VERHEVEN HEEFT LIEVEN VAN OUDRYVE Fs LIEVEN DIT CRVCE DE KERCKE VAN DVDZEELE GHEGHE(ven)”.
Communiebank
Aan deze eiken communiebank hebben twee Brugse kunstenaars meegewerkt. Voor de kern van het meubel zorgde Emmanuel van Speybroeck in 1768-1770. In 1873 werd de communiebank uitgebreid door Pieter De Wispelaere, die duidelijk respect had voor het werk van zijn voorganger en de stijleenheid behield. De bank neemt de volledige breedte van de kerk in. Let op de rijkelijk versierde cartouches vol religieuze symbolen: kelk, feniks, toonbroden, druiven … Deze cartouches worden op hun beurt geflankeerd door pilasters waar een medaillon aanhangt, die telkens een portret in profiel bevatten van onder meer Jezus, Maria en de apostelen.
De roeping van de apostels & De wonderbare visvangst
Deze schilderijen werden gemaakt in de jaren 1940, tijdens WO II. De kunstenaar was opgeroepen door de Duitse bezetter om te gaan werken in Duitsland. Monseigneur Lamiroy, de toenmalige bisschop van Brugge, gaf de man snel de opdracht om beide werken te maken voor de kerk in Dudzele. De Duitse bezetter stond voor schut. Voor ‘De wonderbare visvangst’ liet de kunstenaar zich duidelijk inspireren door een 18de eeuws wandtapijt dat zich in de Sint-Salvatorskathedraal bevindt. Dat zien we in hoe Petrus en Jezus zijn verbeeld, alsook in de weergave van de vissen. Het pendant van dit monumentaal werk stelt de roeping van de apostels voor. Op beide werken is de apostel Petrus, de patroonheilige van deze kerk, prominent aanwezig.
Schettekot
Dit merkwaardig kastje hangt in het portaal van de kerk. Het houten hokje met metalen tralies werd gebruikt om pluimvee en konijnen, maar ook zuivelproducten in op te bergen. Na de zondagsmis werden deze zaken bij opbod verkocht ten voordele van de kerk en haar armenzorg. Dit gebeurde zo tot omstreeks 1953.
Grafsteen
Deze zandstenen grafsteen herinnert aan de zeven kinderen Cristoffels die allen op jonge leeftijd zijn overleden. Ze is een getuige van de grote kindersterfte in de 17de eeuw. De namen van de kinderen zijn allen in verkleinvorm opgenomen: Hansken, Cristyneken, Copken (Jacob), nog een Hansken, Catelynken, Corneken (Corneel) en nogmaals een Hansken. De kinderen worden wel als miniatuurvolwassenen afgebeeld, in biddende houding. Enkel de jongste twee zijn in doeken gewikkeld. De familie Cristoffels was een welstellende familie. Dit is niet enkel af te leiden uit het feit dat ze een graf in de kerk kunnen veroorloven, maar ook uit de kledij waarin ze zijn afgebeeld. In de jaren 1960 kreeg de grafsteen een plaats op de buitenmuur van het koor. Enkele jaren geleden werd deze terug in de kerk geplaatst.
Torenmonstrans
Deze vergulde zilveren torenmonstrans draagt het merkteken van de zilversmid François Guens, alsook de jaarletter V (1627-1628). Het wapenschild van Dudzele toont samen met de beeldjes van de heilige Petrus (met sleutel) en de heilige Leonardus (als diaken met keten) aan dat de monstrans voor deze kerk is gemaakt. Een opschrift aan de binnenzijde van de voet verduidelijkt dat ze een schenking is van de gilde (broederschap) van het Heilig Sacrament. In de centrale glazen cilinder werd tijdens processies en speciale vieringen een gewijde hostie geplaatst.
Koorkap
Deze koorkap is gemaakt in het interbellum. Zowel de kleuren als het lijnenspel getuigen van de art deco-stijl. Op de rug wordt een oudchristelijk symbool verbeeld: twee witte herten die zich laven aan de levensfontein. Zij staan symbool voor geestelijk leven en heil. De gespen van de koorkap zijn versierd met een pelikaan die zijn borst openprikt, waarbij het bloed over de wereldbol vloeit waarop de vogel staat. Dit verwijst naar het offer van Christus aan het kruis.
Preekstoel
Dit houten kerkmeubel dateert al uit 1631, hoewel het cijfer 3 later bijgewerkt werd tot een 8. Op de zijden van de kuip zijn beschilderde medaillons aangebracht die de bustes van Jezus en de evangelisten voorstellen. Na het tweede Vaticaans Concilie (1965) werd de preekstoel deels ontmanteld en tegen de noordmuur van de kerk geplaatst. In 2012 besliste de kerkraad om de preekstoel terug te plaatsen op zijn oorspronkelijke plek. Dankzij oude foto-opnames werd de verloren trap gereconstrueerd. Kort daarna doken de verdwenen leeuwtjes van de trap opnieuw op. Niemand weet waar ze meer dan 40 jaar geweest zijn.
Band met zilverbeslag van Missale Romanum
Dit liturgisch boek is een Plantijn-uitgave uit 1701. Het rode fluweel en de zilveren slotplaten tonen meteen dat het een luxueuze uitgave betreft. Op de omslag staat centraal een medaillon met een geboeide heilige Petrus in zijn kerker. De rug is ook met een medaillon versierd, maar ditmaal met de heilige Leonardus met handboeien. Zo zijn de beide patronen van de kerk aanwezig. Het zilverwerk is rijkelijk versierd, onder meer met acanthusbladeren op de hoekplaten en engelkopjes op de slotplaatjes.
Ampullenschaal
Deze vergulde zilveren schaal werd gebruikt tijdens de eucharistieviering om de ampullen of kannetjes met water en wijn op te plaatsen. De kannetjes zijn helaas verdwenen. In het midden van de ovale schaal bevindt zich een medaillon met een gegraveerde voorstelling van Maria met Kind en de heilige Paulus met zwaard en boek. Daarbij hoort volgende gegraveerde tekst: "DONO Rdi DMNI AC Mri PAVLI CEYSSOM PASTORES ECCLESIAE DE DVDZELE QVI OBIIT 1658". Op de onderzijde van de schaal staan enkele merktekens: de gekroonde leeuwenkop (Brugge), de gekroonde b (Brugge), de jaarletter e (1658-1660) en het monogram AJK in een cirkel (Antoon Kerckhof).
De heilige Leonardus
Dit schilderij vinden we terug boven het linkerzijaltaar in de kerk. Leonardus is afgebeeld als diaken, met een knielende koning Clovis die hem geschenken aanbiedt. Een groep met een vrouw met kinderen, soldaten en andere figuren zijn hiervan getuige. In de achtergrond zien we een gevangenis. Leonardus zal die gevangenen bevrijden.
In de linkerbenedenhoek staat volgende tekst: “TER EEREN GODS EN ST LENAERT / VERHEVEN IS DESE SCHILDERIE / (A)ANDE OVDE GILDE VAN ST SEBASTIAEN / TE DVDSEELE IN DESE K(ERK)e GHEGEVEN 1697”. Daardoor kennen we de opdrachtgever (Sint-Sebastiaansgilde), het jaar waarin het werk werd gemaakt (1697) en dat het voor deze kerk bestemd was. De naam van de kunstenaar is evenwel niet gekend.
De volledige collectie erfgoed van Sint-Pieter-in-de-Banden Dudzele ontdekken?
Dat kan op ErfgoedBrugge.be en op Erfgoedinzicht.be