Ontdek de tentoonstelling en veel meer...
Tentoonstelling met erfgoedstukken van de Provinciale Bibliotheek Limburg
18 juni 2015 is de tweehonderdste verjaardag van de Slag van Waterloo. De herdenking van deze slag, die Napoleon ten val bracht, is een mooie gelegenheid om terug te blikken op de Franse periode in België.
In 1799 greep generaal Napoleon Bonaparte de macht in het Franse Rijk. Als consul en later als keizer legde hij vele verwezenlijkingen van de Franse Revolutie vast in onder andere de Code Napoléon. Deze codex ligt aan de basis van onze huidige wetgeving. Na vele overwinningen werd hij in 1815 uiteindelijk in Waterloo voorgoed verslagen. Meteen eindigde ook de Franse Tijd in België.
De tentoonstelling geeft een beeld van deze 21 jaar, een bewogen periode met onder andere de Franse Revolutie, de verovering van België en de Boerenkrijg, die in Hasselt tragisch eindigde. Daarnaast brengt de tentoonstelling ook het volledige verhaal van Napoleon. Zijn opkomst en zijn glansrijke jaren als veldheer en keizer komen aan bod, maar ook de keerzijde van zijn macht en zijn uiteindelijke ondergang. Napoleon blijft ook vandaag nog boeien, zijn verwezenlijkingen en zijn legende leven nog altijd voort.
NAPOLEON, van Boerenkrijg tot Waterloo illustreert dit verhaal aan de hand van originele documenten en vele sprekende afbeeldingen uit die tijd.
DE ZUIDELIJKE NEDERLANDEN AAN DE VOORAVOND VAN DE FRANSE REVOLUTIE
Tentoonstellingskast 1
De gebieden van het latere België behoren op het einde van de 18de eeuw tot de Oostenrijkse Nederlanden en het prinsbisdom Luik. De aartshertog van Oostenrijk, die ook keizer van het Heilig Roomse Rijk der Duitse Natie is, regeert over de Oostenrijkse Nederlanden. De prins-bisschop van Luik, die ook graaf van Loon is, regeert over het prinsbisdom Luik, waartoe ook het graafschap Loon behoort.
De toenmalige staatsvorm van de Zuidelijke Nederlanden noemen we vandaag het ‘ancien régime’. Heren oefenen in eigen naam het overheidsgezag uit binnen hun eigen rechtsgebied, ook nog heerlijkheid genoemd. Hierbij zijn hun rechterlijke, wetgevende en uitvoerende bevoegdheden onlosmakelijk met elkaar verweven. De plaatselijke gewoonten zijn de bron van het recht en uit dat gewoonterecht komen de wetten voort. De talloze heerlijkheden hebben daarom elk hun eigen rechtspraak, wetgeving, bestuursapparaat, belastingen, maten en gewichten. Dat belemmert het handelsverkeer ernstig.
De heerlijkheden zijn door feodale of leenheerlijke banden verenigd in vorstendommen. De vorsten zijn hiervan de opperste leenheer. Ze beweren hun gezag uitsluitend van God gekregen te hebben en streven naar absolute macht en centralisatie. Ze worden hierin tegengewerkt door de standenvergaderingen, die in naam van de bevolking spreken. Deze volksvertegenwoordigingen zijn verre van volmaakt want de geestelijkheid en de adel hebben het overwicht over de derde stand (dat zijn de boeren, de ambachtslui en de burgers). Tijdens het ancien régime heeft de kerk een grote invloed: de geestelijken oefenen ook wereldlijke macht uit, vallen onder een afzonderlijke rechtspraak en heffen belastingen in de vorm van tienden.
Kasteel van Binderveld rond 1740
Les délices du Païs de Liége, ou Description géographique, topographique et chorographique des monumens sacrés et profanes de cet evêché-principauté et du comté de Namur... Tome quatrième, Luik 1744, p. 230-231.
Meer info
Kasteel van Bovelingen (Heers) rond 1740
Les délices du Païs de Liége, ou Description géographique, topographique et chorographique des monumens sacrés et profanes de cet evêché-principauté et de ses limites… Tome troisième, Luik 1743, p. 374-375.
Meer info
Kasteel van Opleeuw (Borgloon) rond 1740
Les délices du Païs de Liége, ou Description géographique, topographique et chorographique des monumens sacrés et profanes de cet evêché-principauté et du comté de Namur…. Tome quatrième, Luik 1744, p. 284-285.
Meer info
Kasteel van Hasselbroek (Gingelom) rond 1740
Les délices du Païs de Liége, ou Description géographique, topographique et chorographique des monumens sacrés et profanes de cet evêché-principauté et de ses limites… Tome troisième, Luik 1743, p. 376-377.
Meer info
De stad Maaseik rond 1740
Les délices du Païs de Liége, ou Description géographique, topographique et chorographique des monumens sacrés et profanes de cet evêché-principauté et du comté de Namur…. Tome quatrième, Luik 1744, p. 130-131.
De stad Bree rond 1740
Les délices du Païs de Liége, ou Description géographique, topographique et chorographique des monumens sacrés et profanes de cet evêché-principauté et du comté de Namur…. Tome quatrième, Luik 1744, p. 184-185.
De stad Peer rond 1740
Les délices du Païs de Liége, ou Description géographique, topographique et chorographique des monumens sacrés et profanes de cet evêché-principauté et du comté de Namur…. Tome quatrième, Luik 1744, p.198-199.
Reproductie van een kaart van het Prinsbisdom Luik en het omliggende gebied. Kopergravure uit 1681 door Nicolas Sanson.
Meer info
Documenten in de tentoonstelling
Via onderstaande links kom je op de titelbeschrijving van de collectiestukken in de tentoonstellingskast.
Meer documenten in de PBL
In de Provinciale Bibliotheek Limburg kan je nog een schat aan informatie vinden. Via onderstaande link kom je op de zoekresultaten met betrekking tot dat onderwerp in de catalogus van de PBL uit.
DE FRANSE REVOLUTIE (1789-1794)
Tentoonstellingskast 2
In 1789 roept de Franse koning Lodewijk XVI uit geldnood de nationale standenvergadering bijeen. Hier schuift de derde stand de geestelijkheid en de adel opzij en roept een nationale volksvertegenwoordiging samen. Deze schaft het ancien régime af, stemt de ‘Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger’ en spreekt zich in 1791 uit voor een grondwettelijke monarchie. Omdat de koning zich hiertegen verzet laat de vergadering hem in 1793 terechtstellen en roept zij de Republiek uit. Onder druk van buitenlandse legers en binnenlandse wanorde grijpen vervolgens steeds radicalere strekkingen binnen de burgerij de macht. Dat loopt in 1794 uit op het jakobijnse terreurbewind van Maximilien de Robespierre. De hogere burgerij binnen de nationale volksvertegenwoordiging maakt hieraan een einde door hem terecht te stellen. Op 22 augustus 1794 stemt zij een nieuwe grondwet die het Directoire als regeringsvorm invoert.
Vanuit de redelijke beginselen van de Verlichting willen de Franse revolutionairen een nieuwe samenleving tot stand brengen. Alle mensen zijn vrij en gelijk. Ze zijn elkaars broeders en vormen samen het volk. Dat volk is de drager van het hoogste gezag (volkssoevereiniteit). Het wordt vertegenwoordigd door een nationale volksvertegenwoordiging die de wetten maakt. Deze wetgeving is de bron van het recht, dat dus een wettenrecht is. Het volk is georganiseerd in de natie, die een eenvormig bestuur, rechtsapparaat, leger, belastingstelsel en maten en gewichten (metrieke stelsel) heeft. De uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht zijn strikt gescheiden. Ook Kerk en Staat zijn voortaan gescheiden: de Kerk heeft geen enkele wereldlijke macht of rechtspraak meer en mag geen tienden meer heffen. De natie beschermt het particuliere eigendomsrecht en zorgt voor een vrije markt van personen, goederen en diensten.
Lodewijk XVI opent de Staten-Generaal in Versailles op 5 mei 1789
Martinus Stuart, Tafereelen van de staatsomwenteling in Frankrijk, dl. 1, Amsterdam 1794, p. 84-85.
Op 14 juli 1789 bestormen Parijse opstandelingen de Bastille
Martinus Stuart, Tafereelen van de staatsomwenteling in Frankrijk, dl. 2, Amsterdam 1795, p. 182-183.
De afkondiging van de grondwet in Parijs op 14 september 1791
Martinus Stuart, Tafereelen van de staatsomwenteling in Frankrijk, dl. 9, Amsterdam 1799, p. 208-209.
Een woedende menigte Parijzenaars bestormt het paleis van de Tuilerieën op 10 augustus
Martinus Stuart, Tafereelen van de staatsomwenteling in Frankrijk, dl. 11, Amsterdam 1800, p. 248-249.
De terechtstelling van Lodewijk XVI op 21 januari 1793 in Parijs
Martinus Stuart, Tafereelen van de staatsomwenteling in Frankrijk, dl. 14, Amsterdam 1802, p. 332-333.
Een zitting van een revolutionaire rechtbank in Parijs in 1794
Martinus Stuart, Tafereelen van de staatsomwenteling in Frankrijk, dl. 19, Amsterdam 1804, p. 94-95.
De opstandelingen uit de Vendée vallen Nantes aan op 29 oktober 1793
Martinus Stuart, Tafereelen van de staatsomwenteling in Frankrijk, dl. 16, Amsterdam 1803, p. 58-59.
Maximilien de Robespierre en zijn jakobijnse medestanders worden in Parijs op 28 juli 1794 met de guillotine terechtgesteld
Louis Blanc, Histoire de la révolution française, deel 2, Parijs [1893], p. 549.
Documenten in de tentoonstelling
Via onderstaande links kom je op de titelbeschrijving van de collectiestukken in de tentoonstellingskast.
Meer documenten in de PBL
In de Provinciale Bibliotheek Limburg kan je nog een schat aan informatie vinden. Via onderstaande links kom je telkens op de zoekresultaten met betrekking tot dat onderwerp in de catalogus van de PBL uit.
Meer info
DE FRANSE REVOLUTIONAIREN VEROVEREN DE ZUIDELIJKE NEDERLANDEN (1792-1794)
Tentoonstellingskast 3
De Franse volksvertegenwoordiging wil de denkbeelden van de revolutie uitdragen naar het buitenland en de aandacht afleiden van de economische crisis. Zij verklaart daarom op 24 april 1792 de oorlog aan Oostenrijk, dat een maand later de hulp krijgt van Pruisen. Aanvankelijk in de verdediging, behaalt Frankrijk op 20 september 1792 in Valmy toch een overwinning en stuurt daarna haar legers over de grenzen. Generaal Charles-François Dumouriez overwint op 6 november 1792 de Oostenrijkers in Jemappes en verovert de Zuidelijke Nederlanden.
De krijgskansen keren want Groot-Brittannië had ondertussen naast Oostenrijk en Pruisen ook andere Europese mogendheden, waaronder Spanje, Portugal, de Verenigde Provincies en een aantal Italiaanse staten, aangespoord tot de eerste coalitieoorlog tegen Frankrijk. Op 18 maart 1793 verslaan de Oostenrijkers generaal Dumouriez in Neerwinden. De Fransen moeten de Zuidelijke Nederlanden verlaten.
De Franse volksvertegenwoordiging wordt op alle fronten in de verdediging gedwongen. Ze stelt een algemene dienstplicht in en verhoogt het aantal soldaten zozeer dat de Franse legers opnieuw de overhand krijgen. Op 26 juni 1794 overwint generaal Jean-Baptiste Jourdan de Oostenrijkers in Fleurus. De Zuidelijke Nederlanden komen opnieuw in Franse handen.
De revolutionairen eisen in het veroverde gebied heel wat goederen op en heffen hoge belastingen. De plaatselijke overheden vragen verenigd te worden met Frankrijk om aan deze militaire bezetting te ontsnappen. Dit gebeurt op 1 oktober 1795. Het verdrag van Campo Formio dat Frankrijk met Oostenrijk sluit op 18 oktober 1797, bevestigt deze inlijving en beëindigt meteen ook de eerste coalitieoorlog tegen Frankrijk.
Op 6 november 1792 verslaan de Fransen de Oostenrijkers tijdens de slag bij Jemappes
Louis Blanc, Histoire de la révolution française, deel 2, Parijs [1893], p. 77.
Op 18 maart 1793 verslaan de Oostenrijkers de Fransen tijdens de slag bij Neerwinden
Martinus Stuart, Tafereelen van de staatsomwenteling in Frankrijk, dl. 15, Amsterdam 1802, p. 230-231.
Op 26 juni 1794 verslaan de Fransen de Oostenrijkers tijdens de slag bij Fleurus
Louis Blanc, Histoire de la Révolution française, deel 2, Parijs [1893], p. 500.
Generaal Jean-Baptiste Jourdan (1762-1833), overwinnaar van de slag bij Fleurus op 26 juni 1794
Louis Blanc, Histoire de la Révolution française, deel 2, Parijs [1893], p. 313.
Franse infanteriesoldaten van de halve brigaden (een nieuwe benaming voor legerregimenten) uit 1793 met het vaandel van het 1e bataljon
Hector Large, Le costume militaire français. Révolution. Directoire. Consulat, Parijs 1965, planche 3.
Franse infanteriesoldaten uit 1791. Bovenaan een tamboer van het 16e regiment grenadiers, een officier van het 20e regiment grenadiers en een soldaat van het 74e regiment grenadiers. Onderaan een soldaat van het 74e regiment fuseliers , een korporaal van het 80e regiment fuseliers, een sergeant van het 28e regiment fuseliers.
Hector Large, Le costume militaire français. Révolution. Directoire. Consulat, Parijs 1965, planche 4.
Franse cavaleriesoldaten van de Jagers te paard. Bovenaan een soldaat van het 1e regiment uit 1792 en van het 12e regiment. Onderaan een brigadier van het 4e regiment uit 1795, een trompetter van het 4e regiment uit 1792 en een soldaat van het 7e regiment uit 1795.
Hector Large, Le costume militaire français. Révolution. Directoire. Consulat, Parijs 1965, planche 18.
Franse artilleriesoldaten. Bovenaan een 1e kanonnier van de garde van de consuls uit 1792, een officier uit 1801. Onderaan een kanonnier uit 1794.
Hector Large, Le costume militaire français. Révolution. Directoire. Consulat, Parijs 1965, planche 21.
Documenten in de tentoonstelling
Via onderstaande links kom je op de titelbeschrijving van de collectiestukken in de tentoonstellingskast.
Meer documenten in de PBL
In de Provinciale Bibliotheek Limburg kan je nog een schat aan informatie vinden. Via onderstaande links kom je telkens op de zoekresultaten met betrekking tot dat onderwerp in de catalogus van de PBL uit.
Meer info
STRUCTURELE HERVORMINGEN TIJDENS HET DIRECTOIRE
(1795-1799)
Tentoonstellingskast 4
Onder de naam van de ‘negen verenigde departementen’ lijft Frankrijk op 1 oktober 1795 de Zuidelijke Nederlanden in. Na een overgangsperiode voeren de Franse revolutionairen op 26 januari 1797 in het veroverde gebied alle Franse wetten in. Omdat zij zo het ancien régime afschaffen en volledig nieuwe structuren opzetten, brengen de Franse revolutionairen op verschillende vlakken een omwenteling teweeg.
Bestuur
Het gebied wordt ingedeeld in departementen, kantons en gemeenten. De gemeenten staan voortaan in voor de registers van de burgerlijke stand.
Gerecht
De Franse revolutionairen geven elk departement een burgerlijke rechtbank, een strafrechtbank en drie tot zes correctionele rechtbanken. Elk kanton krijgt een vredesrechtbank.
Belastingwezen
Zij voeren grondbelasting, personele belasting, belasting op roerende goederen, patentrecht, douanerechten en fiscale rechten in.
Godsdienst
Abdijen, kloosters, begijnhoven, kapittels en seminaries worden afgeschaft , hun goederen worden openbaar verkocht. De revolutionairen vragen aan alle priesters de eed van trouw aan de Republiek. De meesten weigeren. Ze worden veroordeeld tot deportatie en hun kerken worden gesloten. Elk uiterlijk teken van eredienst wordt verboden. De republikeinse kalender vervangt voortaan de gregoriaanse.
Onderwijs
De revolutionairen sluiten de Leuvense universiteit en richten in elk departement een centrale school op die de taak van de colleges overneemt.
Armenzorg
Alle kerkelijke hospitalen en liefdadigheidsinstellingen worden genationaliseerd. Hun goederen worden gebruikt om in elke gemeente een Bureel van Weldadigheid en een Commissie der Burgerlijke Godshuizen op te richten.
Economie
De revolutionairen schaffen alle beroepsverenigingen af en slaan hun goederen aan. Ze voeren het metrieke stelsel in en verplichten om papiergeld in de vorm van assignaten als betaalmiddel te aanvaarden. Assignaten zijn papieren geld dat gedekt wordt door de genationaliseerde kerkelijke goederen.
Een lid van de Raad van Vijfhonderd tijdens het Directoire
Costumes des représentans du peuple, membres des deux conseils, du directoire exécutif, des ministres, des tribunaux, des messagers d’état, huissiers, et autres fonctionnaires publics, etc. ..., Parijs 1796, p. 8-9.
Een lid van de Raad der Ouderen tijdens het Directoire
Costumes des représentans du peuple, membres des deux conseils, du directoire exécutif, des ministres, des tribunaux, des messagers d’état, huissiers, et autres fonctionnaires publics, etc. ..., Parijs 1796, p. 10-11.
Een lid van het Uitvoerend Directoire in zijn gewone kostuum
Costumes des représentans du peuple, membres des deux conseils, du directoire exécutif, des ministres, des tribunaux, des messagers d’état, huissiers, et autres fonctionnaires publics, etc. ..., Parijs 1796, p. 12-13.
Een minister tijdens het Directoire
Costumes des représentans du peuple, membres des deux conseils, du directoire exécutif, des ministres, des tribunaux, des messagers d’état, huissiers, et autres fonctionnaires publics, etc. ..., Parijs 1796, p. 16-17.
De voorzitter van het gemeentebestuur tijdens het Directoire
Costumes des représentans du peuple, membres des deux conseils, du directoire exécutif, des ministres, des tribunaux, des messagers d’état, huissiers, et autres fonctionnaires publics, etc. ..., Parijs 1796, p. 30-31.
Een lid van het departementsbestuur tijdens het Directoire
Costumes des représentans du peuple, membres des deux conseils, du directoire exécutif, des ministres, des tribunaux, des messagers d’état, huissiers, et autres fonctionnaires publics, etc. ..., Parijs 1796, p. 28-29.
Een vrederechter tijdens het Directoire
Costumes des représentans du peuple, membres des deux conseils, du directoire exécutif, des ministres, des tribunaux, des messagers d’état, huissiers, et autres fonctionnaires publics, etc. ..., Parijs 1796, p. 26-27.
Een rechter van de burgerlijke rechtbank tijdens het Directoire
Costumes des représentans du peuple, membres des deux conseils, du directoire exécutif, des ministres, des tribunaux, des messagers d’état, huissiers, et autres fonctionnaires publics, etc. ..., Parijs 1796, p. 26-27.
Reproductie van een kaart van de negen Belgische verenigde departementen in de Franse tijd
(1795-1814)
Léon Van der Essen, Atlas de géographie historique de la Belgique, Carte XI: La Belgique sous la domination française (1794-1814), Brussel – Parijs 1919
Documenten in de tentoonstelling
Via onderstaande links kom je op de titelbeschrijving van de collectiestukken in de tentoonstellingskast.
Meer documenten in de PBL
In de Provinciale Bibliotheek Limburg kan je nog een schat aan informatie vinden. Via onderstaande links kom je telkens op de zoekresultaten met betrekking tot dat onderwerp in de catalogus van de PBL uit.
Meer info
NAPOLEONS GROEIENDE INVLOED TIJDENS HET DIRECTOIRE
(1795-1799)
Tentoonstellingskast 5
In Frankrijk blijft de politieke onrust ook na 1795 voortduren. Het Uitvoerend Directoire houdt zich slechts staande tegenover de wetgevende macht door meermaals staatsgrepen te plegen. Bovendien kan het de financiële crisis enkel bedwingen door veel geld op te eisen van de veroverde gebieden. Het wordt daardoor steeds meer afhankelijk van het leger en dat is een gedroomde kans voor eerzuchtige militairen.
Eén van hen is Napoleon Bonaparte, een jonge artilleriekapitein die in 1793 de Britse vloot uit Toulon verdrijft en tot brigadegeneraal bevorderd wordt. Wanneer in 1795 in Parijs een koningsgezinde opstand uitbreekt doet het Uitvoerend Directoire een beroep op hem. Napoleon slaat deze opstand neer en komt in de gunst van directeur Paul Barras. In 1796 huwt hij Barras’ voormalige maîtresse Joséphine de Beauharnais. Barras zorg ervoor dat de ambitieuze brigadegeneraal benoemd wordt tot opperbevelhebber van het Franse leger in Italië. Hij behaalt daar een hele reeks overwinningen op het Oostenrijks leger en sluit in 1797 de voordelige vrede van Campo Formio. Hij wordt als een held ontvangen en krijgt de opdracht om in Egypte de Britse vaarroute naar Indië af te sluiten. Hij verovert in 1798 het land, maar de vernietiging van de Franse vloot in Aboukir door de Britse admiraal Horatio Nelson maakt zijn expeditie uitzichtloos. Hij keert daarom in 1799 terug naar Frankrijk waar zijn populariteit groter is dan ooit.
Ook in België heerst tijdens het Directoire grote onrust. De revolutionaire wetten, en vooral deze gericht tegen de Rooms-Katholieke kerk stuiten op veel weerstand bij de bevolking. De druppel die de emmer doet overlopen is de invoering van de algemene dienstplicht in 1798. Een spontane opstand in Overmere op 12 oktober 1798 breidt zich uit over nagenoeg het hele Vlaamse platteland. De Fransen treden onmiddellijk op en het zwaartepunt van de Boerenkrijg verplaatst zich naar de Kempen. Het Boerenleger trekt zich terug van Geel over Diest naar Hasselt, waar het op 4 december 1798 uiteengeslagen wordt.
De godin van de Rede wordt rondgedragen in een stoet op 10 november 1793 in Parijs
Louis Blanc, Histoire de la Révolution française, deel 2, Parijs [1893], p. 365.
Franse soldaten houden een priester aan tijdens de opstand van de Vendée
Louis Blanc, Histoire de la Révolution française, deel 2, Parijs [1893], p. 155.
De Boerenkrijgers vallen op 13 november 1798 een Franse artilleriestelling aan op de Allerheiligenberg bij Diest
Collectie Limburgensia, Deelcollectie prenten en ander iconografisch materiaal.
Op 12 november 1798 vallen de Boerenkrijgers Franse soldaten aan tijdens het gevecht in Meerhout
Collectie Limburgensia, Deelcollectie prenten en ander iconografisch materiaal.
Napoleon als artilleriekapitein in Toulon in 1793
Louis Blanc, Histoire de la Révolution française, deel 2, Parijs [1893], p. 393.
Napoleon slaat als brigadegeneraal de royalistische opstand van 5 oktober 1795 in Parijs neer
Louis Blanc, Histoire de la Révolution française, deel 2, Parijs [1893], p. 757.
Napoleon leidt zijn leger ten aanval tijdens de slag om de brug van Arcole van 15 tot 17 november 1796. In werkelijkheid staat Napoleon niet midden op de brug. Hij blijft op 55 passen van de brug staan, waar hij door een officier uit de vuurlijn wordt getrokken en in een modderige gracht belandt.
Campagnes des Français sous le Consulat & l’Empire. Album de cinquante-deux batailles et cent portraits… Collection de 60 planches , dite Carle Vernet… Parijs [s.d.], planche 19.
Napoleon verslaat Murad Bey en zijn mammelukken tijdens de slag bij de piramiden op 21 juli 1798
Campagnes des Français sous le Consulat & l’Empire. Album de cinquante-deux batailles et cent portraits… Collection de 60 planches , dite Carle Vernet… Parijs [s.d.], planche 30.
Documenten in de tentoonstelling
Via onderstaande links kom je op de titelbeschrijving van de collectiestukken in de tentoonstellingskast.
Meer documenten in de PBL
In de Provinciale Bibliotheek Limburg kan je nog een schat aan informatie vinden. Via onderstaande links kom je telkens op de zoekresultaten met betrekking tot dat onderwerp in de catalogus van de PBL uit.
Meer info
CONSUL NAPOLEON CONSOLIDEERT DE VERWEZENLIJKINGEN VAN DE FRANSE REVOLUTIE (1799-1804)
Tentoonstellingskast 6
Het Uitvoerend Directoire geeft aan Napoleon Bonaparte opdracht om op 9 november 1799 een staatsgreep uit te voeren. Hij neemt echter de teugels over en dicteert een nieuwe grondwet die de uitvoerende macht aan drie consuls toekent. Hijzelf wordt de Eerste Consul en heeft voortaan alleen de macht in handen.
Napoleon maakt een einde aan de wanorde en de verdeeldheid die de Franse Revolutie voortgebracht heeft. Hij kondigt de vrijheid van eredienst af en nodigt de geestelijken uit om terug te keren naar het land. Aan de gevluchte edellieden geeft hij een algemene amnestie. Door onderhandelingen maakt hij een einde aan de koningsgezinde opstanden in het binnenland. Hij wint in 1802 voor Frankrijk de tweede coalitieoorlog. Daarnaast weet hij de Franse Staat opnieuw te versterken. Door een fiscale en een monetaire hervorming brengt hij de overheidsfinanciën opnieuw in evenwicht. Hij hervormt de departementen en benoemt prefecten om ze te leiden. Hij zorgt ervoor dat bijna alle rechters voortaan voor het leven benoemd worden. De kroon op zijn werk is het Concordaat dat hij op 16 juli 1801 met paus Pius VII sluit. Dat normaliseert opnieuw de verhouding tussen Kerk en Staat. Zo erkent de Kerk de gedwongen verkoop van al haar goederen. In ruil hiervoor bezoldigt de Staat voortaan de bisschoppen en de pastoors en worden de kerkfabrieken opnieuw ingevoerd.
Met al deze maatregelen ontdoet Napoleon de revolutionaire vernieuwingen van hun scherpe kanten en verankert ze voorgoed in de Franse samenleving. Hij verstevigt zijn gezag en laat zich op 4 augustus 1802 benoemen tot Consul voor het leven.
Op 8 en 9 november 1799 pleegt Napoleon een staatsgreep
Martinus Stuart, Tafereelen van de staatsomwenteling in Frankrijk, dl. 25, Amsterdam 1807, p. 230-231.
Napoleon Bonaparte als consul
Martinus Stuart, Tafereelen van de staatsomwenteling in Frankrijk, dl. 25, Amsterdam 1807, p. 264-265.
Joséphine de Beauharnais, echtgenote van Napoleon, rond 1801
Louis Blanc, Histoire de la Révolution française, deel 2, Parijs [1893], p. 601.
Paus Pius VII en consul Napoleon Bonaparte afgebeeld in een boek over het Concordaat van 16 juli 1801
Cardinal Caprara, Concordat, et recueil des bulles et brefs de n.s.p. le pape Pie VII, sur les affaires actuelles de l’église de France…, Luik 1802, frontispies.
Op 9 juni 1800 verslaat Generaal Jean Lannes met de hulp van Napoleon Oostenrijk tijdens de slag bij Montebello en Casteggio
Campagnes des Français sous le Consulat & l’Empire. Album de cinquante-deux batailles et cent portraits… Collection de 60 planches , dite Carle Vernet…, Parijs [s.d.], planche, planche 28.
Op 14 juni 1800 verslaat Napoleon de Oostenrijkers tijdens de slag bij Marengo
Campagnes des Français sous le Consulat & l’Empire. Album de cinquante-deux batailles et cent portraits… Collection de 60 planches , dite Carle Vernet…, Parijs [s.d.], planche 29.
Op 4 augustus 1802 wordt Napolen consul voor het leven
Adolphe Thiers, Histoire du Consulat et de l’Empire, deel I, Brussel 1845.
Eerste consul Napoleon bezoekt de stad Antwerpen op 19 juli 1803
Adolphe Thiers, Histoire du Consulat et de l’Empire, deel I, Brussel 1845.
Documenten in de tentoonstelling
Via onderstaande links kom je op de titelbeschrijving van de collectiestukken in de tentoonstellingskast.
Meer documenten in de PBL
In de Provinciale Bibliotheek Limburg kan je nog een schat aan informatie vinden. Via onderstaande links kom je telkens op de zoekresultaten met betrekking tot dat onderwerp in de catalogus van de PBL uit.
Meer info
GLANSRIJKE JAREN ALS KEIZER (1804-1812)
Tentoonstellingskast 7
Op 21 maart 1804 vaardigt Napoleon de ‘Code civil’ uit, een burgerlijk wetboek dat een geordende verzameling van de revolutionaire wetgeving is en ook wel de ‘Code Napoléon’ genoemd wordt. Hij verwerft faam als een groot wetgever en de bevolking vereert hem.
Om zijn macht nog beter te grondvesten laat Napoleon zich op 18 mei 1804 door de senaat uitroepen tot keizer van de Fransen. Op 2 december van hetzelfde jaar kroont hij zichzelf en zijn echtgenote Joséphine in het bijzijn van de paus. Napoleon zet een luisterrijke hofhouding op en roept een keizerlijke adel in het leven. Ook op militair vlak schittert hij. In 1805 wint zijn Grande Armée glansrijk de derde en in 1807 de vierde coalitieoorlog. Met tsaar Alexander I sluit hij vervolgens de Vrede van Tilsit die Europa in een Frans en een Russisch machtsblok verdeelt. In 1809 overwint hij nogmaals Oostenrijk tijdens de vijfde coalitieoorlog. Omdat zijn huwelijk met Josephine kinderloos blijft, laat hij zich met pijn in het hart van haar scheiden. Hij sluit vervolgens op 2 april 1810 een huwelijk met Marie-Louise, de dochter van de keizer van Oostenrijk. Die schenkt hem op 20 maart 1811 een zoon, die ze Napoleon noemen.
Napoleon bevindt zich nu op het toppunt van zijn macht. Het Franse keizerrijk heeft onder meer België, Nederland, Noord-Duitsland, de pauselijke staten, Catalonië en de Illyrische provincies aangehecht en strekt zich uit van Hamburg tot Rome en Barcelona. Het telt bovendien meerdere vazalstaten waaronder de Zwitserse confederatie, de koninkrijken Italië en Napels, de Rijnbond en het groothertogdom Warschau. In al deze aangehechte gebieden en vazalstaten voert Napoleon het Franse burgerlijk wetboek in. Dit wetboek is, aangevuld met andere wetboeken, tot vandaag de grondslag van de wetgeving gebleven in deze gebieden.
In het bijzijn van paus Pius VII kroont Napoleon zichzelf op 2 december 1804 tot keizer en Joséphine de Beauharnais tot keizerin
Adolphe Thiers, Histoire du Consulat et de l’Empire, deel I, Brussel 1845.
Op 14 november 1805 trekt Napoleon met zijn leger Wenen binnen
Campagnes des Français sous le Consulat & l’Empire. Album de cinquante-deux batailles et cent portraits… Collection de 60 planches , dite Carle Vernet…, Parijs [s.d.], planche 38.
Napoleon verslaat op 2 december 1805 Oostenrijk en Rusland tijdens de slag bij Austerlitz
Campagnes des Français sous le Consulat & l’Empire. Album de cinquante-deux batailles et cent portraits… Collection de 60 planches , dite Carle Vernet…, Parijs [s.d.], planche 39.
Napoleon verslaat Pruisen tijdens de slag bij Jena op 14 oktober 1806
Campagnes des Français sous le Consulat & l’Empire. Album de cinquante-deux batailles et cent portraits… Collection de 60 planches , dite Carle Vernet…, Parijs [s.d.], planche 41.
Op 27 oktober 1806 trekt Napoleon met zijn leger Berlijn binnen
Campagnes des Français sous le Consulat & l’Empire. Album de cinquante-deux batailles et cent portraits… Collection de 60 planches , dite Carle Vernet…, Parijs [s.d.], planche 42.
Napoleon en keizer Alexander I van Rusland ontmoeten elkaar op een vlot op de Memel nabij Tilsit op 25 juni 1807
Campagnes des Français sous le Consulat & l’Empire. Album de cinquante-deux batailles et cent portraits… Collection de 60 planches , dite Carle Vernet…, Parijs [s.d.], planche 45.
Napoleon huwt op 11 maart 1810 met Marie-Louise, de dochter van de Oostenrijkse keizer
Adolphe Thiers, Histoire du Consulat et de l’Empire, deel I, Brussel 1845.
Het eerste openbare optreden van keizerin Marie-Louise na haar bevalling. Ze wordt vergezeld door haar man Napoleon I, enkele leden van het keizerlijk hof, twee hofdames en door de voedster, die haar pasgeboren kind Napoleon II vasthoudt.
Collectie Limburgensia, Deelcollectie prenten en ander iconografisch materiaal
Reproductie van een kaart van het Franse keizerrijk en haar vazalstaten in 1813
Arnault Robert, Atlas historique et statistique de la Révolution française contenant la série chronologique des événemens politiques, militaires et scientifiques depuis la première assemblée des notables jusqu’a l’an 1833…, Parijs 1833, tabel XIV.
Documenten in de tentoonstelling
Via onderstaande links kom je op de titelbeschrijving van de collectiestukken in de tentoonstellingskast.
Meer documenten in de PBL
In de Provinciale Bibliotheek Limburg kan je nog een schat aan informatie vinden. Via onderstaande links kom je telkens op de zoekresultaten met betrekking tot dat onderwerp in de catalogus van de PBL uit.
Meer info
DE SCHADUW VAN NAPOLEONS MACHT (1804-1812)
Tentoonstellingskast 8
De glorie van het keizerrijk kent echter ook een keerzijde. Met de hulp van minister Joseph Fouché bouwt Napoleon een sterke politie uit om zijn politieke tegenstanders monddood te maken. Daarnaast censureert hij de pers steeds scherper.
Groot-Brittannië blijft het brein en de geldschieter van alle coalitieoorlogen tegen Frankrijk. Wanneer admiraal Horatio Nelson in 1805 de Frans-Spaanse vloot in Trafalgar vernietigt, wordt een militaire invasie van Groot-Brittannië niet meer mogelijk. Napoleon kondigt daarom in 1806 het continentaal stelsel af: hij verbiedt Frankrijk, haar vazalstaten en haar bondgenoten om nog met Groot-Brittannië handel te drijven in de hoop zo de Britse economie te ontwrichten. Maar het continentaal stelsel keert zich tegen zijn bedenker. Vanaf 1810 gaan handel en economie in een groot deel van Europa snel achteruit.
Om Spanje tot betere medewerking te dwingen, schuift Napoleon in 1808 de Spaanse koninklijke dynastie opzij en stelt zijn broer Joseph aan tot koning. De Spaanse bevolking komt echter in opstand en er ontstaat een guerrillaoorlog die jarenlang aanhoudt en zeer vele levens kost. Tegelijkertijd bekampt een Brits expeditiekorps onder leiding van Arthur Wellesley vanuit Portugal de Franse troepen en weet ze uiteindelijk in 1814 uit Spanje te verdrijven. De Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog toont voor het eerst aan dat het Franse leger niet onoverwinnelijk is.
De vele oorlogen die Napoleon voert wegen steeds zwaarder op de bevolking van Frankrijk en haar vazalstaten: de jongemannen moeten in het leger dienen, velen sneuvelen of worden gewond en de belastingdruk stijgt sterk.
De spin Napoleon heeft de Europese landen als vliegen in zijn web gevangen of poogt ze te vangen (Britse karikatuur uit 1808)
Collectie Limburgensia, Deelcollectie Prenten en ander iconografisch materiaal
De meningen van de andere Europese volkeren over Napoleon (Britse karikatuur uit 1808)
Collectie Limburgensia, Deelcollectie Prenten en ander iconografisch materiaal
Napoleon pronkt met zijn machtsbalans van Europese landen, maar danst op een slappe koord. John Bull, de verpersoonlijking van Groot-Brittannië, waarschuwt hem dat hij zijn kroon zal verliezen (Britse karikatuur uit 1808)
Collectie Limburgensia, Deelcollectie Prenten en ander iconografisch materiaal
Britse karikatuur over de bezetting van Spanje door Napoleon in 1808
Collectie Limburgensia, Deelcollectie Prenten en ander iconografisch materiaal
Britse karikatuur over de bezetting van Spanje door Napoleon in 1808
Collectie Limburgensia, Deelcollectie Prenten en ander iconografisch materiaal
Britse karikatuur over de bezetting van Spanje door Napoleon in 1808
Collectie Limburgensia, Deelcollectie Prenten en ander iconografisch materiaal
Joseph Bonaparte, broer van Napoleon en door hem pas benoemd tot koning van Spanje, vlucht in 1808 voor de naderende Spaanse troepen en opstandelingen
Collectie Limburgensia, Deelcollectie Prenten en ander iconografisch materiaal
Britse karikatuur over de bezetting van Spanje door Napoleon in 1808
Collectie Limburgensia, Deelcollectie Prenten en ander iconografisch materiaal
Documenten in de tentoonstelling
Via onderstaande links kom je op de titelbeschrijving van de collectiestukken in de tentoonstellingskast.
Meer documenten in de PBL
In de Provinciale Bibliotheek Limburg kan je nog een schat aan informatie vinden. Via onderstaande links kom je telkens op de zoekresultaten met betrekking tot dat onderwerp in de catalogus van de PBL uit.
Meer info
NAPOLEON OVERWONNEN
(1812-1814)
Tentoonstellingskast 9
Omdat tsaar Alexander I weigert mee te werken aan het continentaal stelsel onderneemt Napoleon een grote veldtocht tegen Rusland. De Grande Armée, aangevuld met troepen van de vazalstaten, steekt met meer dan 550 000 soldaten op 24 juni 1812 de rivier de Memel over. Het Russische leger trekt zich terug zonder slag te leveren en past de tactiek van de verschroeide aarde toe. Een poging om bij Borodino de Fransen tegen te houden mislukt. Napoleon bereikt op 14 september het brandende Moskou maar moet, met de winter voor de deur, op 15 oktober de terugtocht aanvatten. Geteisterd door koude, honger en ziekte en voortdurend aangevallen door de Russen valt het Franse leger uiteen. Slechts 120 000 soldaten, grotendeels van de flankkorpsen, keren terug. De Grande Armée bestaat niet meer.
Aangemoedigd door deze rampzalige nederlaag trekken nu ook de andere Europese mogendheden mee op met Rusland en Groot-Brittannië. Tijdens een veldtocht in Duitsland behaalt Napoleon met een nieuw leger samengesteld uit jonge rekruten, nog enkele overwinningen. Toch wordt hij uiteindelijk tijdens de Volkerenslag bij Leipzig van 16 tot 19 oktober 1813 beslissend verslagen. Hij biedt nog verbeten weerstand in Frankrijk maar de geallieerde legers tellen veel meer soldaten en trekken op 31 maart 1814 Parijs binnen. Napoleon treedt op 6 april af en ondertekent op 11 april het Verdrag van Fontainebleau. Hij ziet af van elke eis op de Franse troon en aanvaardt een ballingschap op het Italiaanse eiland Elba, waarvan hij de soeverein wordt. Frankrijk geeft hem een jaarrente van 2 000 000 frank om van te leven. Op 20 april neemt hij in Fontainebleau afscheid van zijn oude garde. Op 5 mei landt hij op Elba. Dit betekent het einde van de zesde coalitieoorlog tegen Frankrijk.
Napoleon als keizer in 1812
Les cinq codes de l’Empire français, Parijs 1812, frontispies.
Op 24 en 25 juni 1812 trekt het Franse leger de rivier de Memel over
Comte de Ségur, Histoire de Napoléon et de la Grande Armée pendant l’année 1812, dl. 1, Parijs 1835, p. 110-111.
Napoleon voert op 7 september 1812 het Franse leger aan tegen de Russen tijdens de slag bij Borodino
Campagnes des Français sous le Consulat & l’Empire. Album de cinquante-deux batailles et cent portraits… Collection de 60 planches , dite Carle Vernet…, Parijs [s.d.], planche
Op 14 september 1812 trekt Napoleon met zijn leger Moskou binnen
Campagnes des Français sous le Consulat & l’Empire. Album de cinquante-deux batailles et cent portraits… Collection de 60 planches , dite Carle Vernet…, Parijs [s.d.], planche 54.
De brand van Moskou
(14 tot 20 september 1812)
Comte de Ségur, Histoire de Napoléon et de la Grande Armée pendant l’année 1812, dl. 2, Parijs 1835, p. 34-35.
Van 26 tot 28 november 1812 trekt het leger van Napoleon op zijn terugtocht de Berezina over
Adolphe Thiers, Histoire du Consulat et de l’Empire, deel I, Brussel 1845.
Napoleon trekt zich op 19 oktober 1813 met zijn leger terug na de nederlaag tijdens de slag bij Leipzig
Campagnes des Français sous le Consulat & l’Empire. Album de cinquante-deux batailles et cent portraits… Collection de 60 planches , dite Carle Vernet…, Parijs [s.d.], planche 57.
Napoleon neemt afscheid van de soldaten van de oude garde in Fontainebleau op 20 april 1814
Collectie Limburgensia, Deelcollectie Prenten en ander iconografisch materiaal
Documenten in de tentoonstelling
Via onderstaande links kom je op de titelbeschrijving van de collectiestukken in de tentoonstellingskast.
Meer documenten in de PBL
In de Provinciale Bibliotheek Limburg kan je nog een schat aan informatie vinden. Via onderstaande links kom je telkens op de zoekresultaten met betrekking tot dat onderwerp in de catalogus van de PBL uit.
Meer info
WATERLOO: HET EINDE VAN EEN ONVERWACHTE TERUGKEER (1815)
Tentoonstellingskast 10
Op Elba stelt Napoleon Bonaparte vast dat de Franse regering hem de afgesproken jaarrente niet uitbetaalt. Hij verneemt ook dat zijn opvolger, koning Lodewijk XVIII, teruggrijpt naar het ancien régime en steeds meer ongenoegen opwekt bij de bevolking. Napoleon verlaat het eiland met een legertje en landt op 1 maart 1815 onverwacht op Franse bodem. Dit is het begin van de zogenaamde Honderd Dagen. De troepen die uitgezonden zijn om hem aan te houden lopen naar hem over en Lodewijk XVIII slaat op de vlucht. Op 20 maart doet Napoleon zijn intrede in Parijs. Hij aanvaardt een liberaal gezinde grondwet en zegt enkel vrede te willen.
Op het Congres van Wenen vergaderen de grote mogendheden nog steeds over de herordening van Europa. Zij verklaren Napoleon de oorlog en brengen snel legers op de been. Napoleon hoopt deze afzonderlijk te kunnen aanpakken en rukt op naar België. Op 16 juni verslaat hij in Ligny het Pruisische leger van Gebhart Leberecht von Blücher, dat zich echter geordend kan terugtrekken. Napoleons maarschalk Michel Ney wordt daarentegen in Quatre-Bras teruggeslagen door het Brits-Nederlandse leger van Arthur Wellesley, hertog van Wellington. Dit laatste neemt vervolgens defensieve stellingen in nabij het dorp Waterloo in afwachting van Pruisische versterking. Op 18 juni valt Napoleon aan, maar slaagt er niet in het Brits-Nederlandse leger tijdig te verdrijven. Wanneer het Pruisisch leger aankomt en hem op de rechterflank aanvalt, is de slag verloren.
Napoleon keert terug naar Parijs en treedt op 22 juni af, wat meteen ook het einde van de zevende coalitieoorlog betekent.
Op 7 maart 1815 overtuigt Napoleon op de weg naar Parijs Franse soldaten om zich bij hem te voegen
Baptiste Capefigue, Les cent jours, deel I, Brussel 1841, frontispies.
Arthur Wellesley, hertog van Wellington, geeft rond zeven uur ’s avonds het bevel de beslissende aanval in te zetten tegen het Franse leger tijdens de slag bij Waterloo op 18 juni 1815
Thomas Hartwell Horne, The campaign of Waterloo…, Londen 1816.
Napoleon tijdens de slag bij Waterloo op 18 juni 1815
Campagnes des Français sous le Consulat & l’Empire. Album de cinquante-deux batailles et cent portraits… Collection de 60 planches , dite Carle Vernet…, Parijs [s.d.], planche 59.
Napoleon tijdens de slag bij Waterloo op 18 juni 1815
Adolphe Thiers, Histoire du Consulat et de l’Empire, deel I, Brussel 1845.
Portret van Arthur Wellesley, hertog van Wellington
Baptiste Capefigue, Les cent jours, deel 2, Brussel 1841, frontispies.
De gewonde prins Willem van Oranje wordt verzorgd
Jacobus Scheltema, De laatste veldtogt van Napoleon Buonaparte. Amsterdam 1816, p. 202-203.
De kasteelboerderij Hougomont kort na de slag bij Waterloo.
Deze kasteelboerderij nam een sleutelpositie in op de rechterflank van het Brits-Nederlandse leger en weerstond de Franse aanvallen.
Thomas Hartwell Horne, The campaign of Waterloo…, Londen 1816.
De boerderij La Haye Sainte kort na de slag bij Waterloo. Deze boerderij nam een sleutelpositie in het centrum van het Brits-Nederlandse leger in. De Fransen slaagden na hevige gevechten erin de boerderij te veroveren, maar moesten haar op het einde van de slag toch prijsgeven.
Thomas Hartwell Horne, The campaign of Waterloo…, Londen 1816.
Documenten in de tentoonstelling
Via onderstaande links kom je op de titelbeschrijving van de collectiestukken in de tentoonstellingskast.
Meer documenten in de PBL
In de Provinciale Bibliotheek Limburg kan je nog een schat aan informatie vinden. Via onderstaande links kom je telkens op de zoekresultaten met betrekking tot dat onderwerp in de catalogus van de PBL uit.
Meer info
BALLINGSCHAP EN DOOD OP SINT-HELENA (1815-1821)
Tentoonstellingskast 11
Na zijn aftreden op 22 juni 1815 vraagt Napoleon de bescherming van het Britse volk en gaat op 15 juli aan boord van een Engels schip. De Britse regering stuurt hem in ballingschap op het barre eiland Sint-Helena midden in de zuidelijke Atlantische Oceaan, waar hij op 15 oktober aankomt. Hij verblijft onder voortdurende bewaking op Longwood House en staat onder toezicht van de gouverneur van het eiland. Een beperkte groep Fransen houdt hem gezelschap: generaal Henri Bertrand en zijn gezin, generaal Charles de Montholon en zijn echtgenote, generaal Gaspar Gourgaud, kamerheer Emmanuel-Joseph de Las Cases en zijn zoon en tenslotte twaalf bedienden. Hij brengt zijn eerste jaren door met het dicteren van zijn memoires aan Emmanuel-Joseph de las Cases en Gaspar Gourgaud en met het ontvangen van voorbijvarende bezoekers. Vanaf 1817 trekt hij zich meer en meer terug, dicteert nog, maar houdt zich vooral bezig met lezen. Zijn gezondheid gaat achteruit en uiteindelijk overlijdt hij op 5 mei 1821, vermoedelijk aan maagkanker. Hij had de wens uitgesproken voorgoed te mogen rusten aan de oevers van de Seine. Dit gebeurt uiteindelijk in 1840. Koning Louis Philippe laat Napoleons stoffelijke resten met veel pracht en praal overbrengen van het eiland Sint-Helena naar de Dôme des Invalides te Parijs.
Op 5 mei 1821 overlijdt Napoleon op Sint-Helena
Collectie Limburgensia, Deelcollectie Prenten en ander iconografisch materiaal
Documenten in de tentoonstelling
Via onderstaande links kom je op de titelbeschrijving van de collectiestukken in de tentoonstellingskast.
Meer documenten in de PBL
In de Provinciale Bibliotheek Limburg kan je nog een schat aan informatie vinden. Via onderstaande links kom je telkens op de zoekresultaten met betrekking tot dat onderwerp in de catalogus van de PBL uit.
Meer info
DE MYTHE VAN NAPOLEON IN BOEKEN
(1821-1914)
Tentoonstellingskast 12
Napoleon Bonaparte was een meester in de propaganda. In al zijn doen en laten werkte hij onophoudelijk aan zijn imago: dat van de veldheer die Frankrijk met zijn overwinningen redde, dat van de erfgenaam van de Franse Revolutie die de positieve verwezenlijkingen ervan vastlegde, dat van de staatsman die orde en rust bracht, dat van de vaderlijke keizer die om zijn volk en vooral om zijn soldaten bekommerd was.
Dat beeld dicteert hij aan zijn metgezellen op Sint-Helena en zij verspreiden het na zijn dood in hun memoires. Vooral het Mémorial de Sainte-Hélène van Emmanuel-Joseph de Las Cases, dat in 1822-1823 verschijnt, heeft een onwaarschijnlijk succes. Napoleon groeit zo in de romantische geest van die tijd uit tot een mythische en bijna bovennatuurlijke figuur die zich in het collectieve geheugen verankert.
Historici zetten dat werk voort. In 1839 verschijnen de Histoire de Napoléon van Jacques Marquet de Montbreton de Norvins en de Histoire de l’Empereur Napoléon van Paul-Mathieu Laurent de l’Ardèche. Zij geven een grote impuls aan de legendevorming rond Napoleon en kennen talrijke herdrukken. Dat succes danken zij niet in het minst aan de vele honderden houtgravures, in het eerste geval van Denis-Auguste-Marie Raffet, in het tweede geval van Horace Vernet. Het zijn deze beelden die zich in de geest prenten van vele generaties in Frankrijk en elders.
M. de Norvins, Histoire de Napoléon.
Parijs 1839 (titelpagina)
P.-M. Laurent de l’Ardèche, Histoire de l’empereur Napoléon.
Parijs 1839. (titelpagina)
Documenten in de tentoonstelling
Via onderstaande links kom je op de titelbeschrijving van de collectiestukken in de tentoonstellingskast.
Meer documenten in de PBL
In de Provinciale Bibliotheek Limburg kan je nog een schat aan informatie vinden. Via onderstaande links kom je telkens op de zoekresultaten met betrekking tot dat onderwerp in de catalogus van de PBL uit.
Meer info
DE MYTHE VAN NAPOLEON IN PRENTEN (1821-1914)
Tentoonstellingskasten 13 & 14
Boeken verspreiden de mythe van Napoleon onder de geletterde bovenlaag, prenten doen dit bij het brede publiek. Vooral de images d’Epinal spelen hierin een grote rol. Deze prenten met een volkse inhoud, naïeve voorstellingen en felle kleuren danken hun naam aan de stad Epinal waar Jean-Charles Pellerin ze voor het eerst drukt. Ze worden aanvankelijk door leurders rondgedragen en zijn omwille van hun lage prijs in vele huiskamers de eerste afbeeldingen. Door hun eenvoud gaat er ook vandaag nog een grote zeggingskracht van uit.
Tijdens het keizerrijk maakt Jean-Charles Pellerin als eerste prenten van de familie, de generaals en de soldaten van Napoleon. Hij krijgt hiervoor van Napoleon het weinig toegekende en dus zeer gegeerde drukkersbrevet. Na 1815 begint hij met een reeks van grote formaten met daarop de veldslagen en andere taferelen uit het leven van Napoleon. Vooral vanaf 1830 dragen ze sterk bij tot de verspreiding van de napoleontische legende.
Op 18 december 1793 leidt Napoleon de artilleriebeschietingen tijdens het beleg van Toulon
H. Lachouque, Napoléon. Images de l’épopée. Reproductions des anciennes images d’Épinal avec leur texte original, dl. 1, Épinal 1958.
Napoleon leidt zijn leger ten aanval tijdens de slag om de brug van Arcole van 15 tot 17 november 1796
H. Lachouque, Napoléon. Images de l’épopée. Reproductions des anciennes images d’Épinal avec leur texte original, dl. 1, Épinal 1958.
De mammelukken vallen het Franse leger aan tijdens de slag bij de piramiden op 21 juli 1798
H. Lachouque, Napoléon. Images de l’épopée. Reproductions des anciennes images d’Épinal avec leur texte original, dl. 1, Épinal 1958.
Napoleon verslaat Oostenrijk tijdens de slag bij Marengo op 14 juni 1800
H. Lachouque, Napoléon. Images de l’épopée. Reproductions des anciennes images d’Épinal avec leur texte original, dl. 2, Épinal 1959.
Tijdens de vooravond van de slag bij Austerlitz op 1 december 1805 slaapt Napoleon zittend aan een bivakmuts
H. Lachouque, Napoléon. Images de l’épopée. Reproductions des anciennes images d’Épinal avec leur texte original, dl. 2, Épinal 1959.
Napoleon voert het Franse leger aan tegen Pruisen tijdens de slag bij Jena op 14 oktober 1806
H. Lachouque, Napoléon. Images de l’épopée. Reproductions des anciennes images d’Épinal avec leur texte original, dl. 3, Épinal 1959.
Op 7 september 1812 strijdt het Franse leger tegen Rusland tijdens de slag bij Borodino
H. Lachouque, Napoléon. Images de l’épopée. Reproductions des anciennes images d’Épinal avec leur texte original, dl. 3, Épinal 1959.
Van 26 tot 28 november 1812 trekt het Franse leger op zijn terugtocht de rivier de Berezina over
H. Lachouque, Napoléon. Images de l’épopée. Reproductions des anciennes images d’Épinal avec leur texte original, dl. 3, Épinal 1959.
Napoleon neemt afscheid van de soldaten van de oude garde in Fontainebleau op 20 april 1814
H. Lachouque, Napoléon. Images de l’épopée. Reproductions des anciennes images d’Épinal avec leur texte original, dl. 4, Épinal 1960.
Op 1 maart 1815 keert Napoleon terug van het eiland Elba en landt op Franse bodem te Golfe-Juan
H. Lachouque, Napoléon. Images de l’épopée. Reproductions des anciennes images d’Épinal avec leur texte original, dl. 4, Épinal 1960.
Maarschalk Nicolas Jean-de-Dieu Soult weerhoudt Napoleon om een laatste weerstand te bieden op het einde van de slag bij Waterloo op 18 juni 1815
H. Lachouque, Napoléon. Images de l’épopée. Reproductions des anciennes images d’Épinal avec leur texte original, dl. 4, Épinal 1960.
Napoleon sterft op Sint-Helena op 5 mei 1821
H. Lachouque, Napoléon. Images de l’épopée. Reproductions des anciennes images d’Épinal avec leur texte original, dl. 5, Épinal 1961.
Documenten in de tentoonstelling
Via onderstaande links kom je op de titelbeschrijving van de collectiestukken in de tentoonstellingskast.
Meer info
NAPOLEON BLIJFT OOK VANDAAG NOG BOEIEN
Tentoonstellingskast 15
De belangstelling voor Napoleon houdt nu al tweehonderd jaar aan. Ook recent zijn er heel wat overzichtswerken en stripverhalen over hem verschenen.
In het Nederlandstalige taalgebied schreef Johan Op de Beeck met Napoleon een zeer uitgebreide, zeer vlot leesbare biografie. Bart Van Loo publiceerde een kritischere, maar eveneens vlot leesbare Napoleon. De schaduw van de Revolutie.
Opvallend is dat Napoleon de laatste jaren vooral in stripverhalen nog tot de verbeelding spreekt. De reeks Napoleon Bonaparte van Jean Torton, Jacques Martin en Pascal Davoz brengt het historische verhaal vrij getrouw in beeld. Andere reeksen, zoals Dubbelmasker en Herinneringen aan de Grande Armée, gebruiken de figuur van Napoleon als uitgangspunt om een fictief verhaal te brengen.
Bart Van Loo, Napoleon. De schaduw van de Revolutie
Loo, B. V. (2014). Napoleon: De schaduw van de revolutie. Antwerpen: De Bezige Bij Antwerpen.
Johan Op de Beeck, Napoleon
Beeck, J. O. (2014). Van keizer tot mythe. Antwerpen: Manteau.
Beeck, J. O. (2014). Van strateeg tot keizer. Antwerpen: Manteau.
Jean Torton, Jacques Martin en Pascal Davoz, Napoleon Bonaparte
Torton, .., Davoz, P., & Martin, J. (2010, ...). Napoleon Bonaparte. Brussel: Casterman.
Michel Dufranne, Alexis Alexander en Jean-Paul Fernandez, Herinneringen aan de Grande Armée
Alexander, A., & Dufranne, M. (2009, ...). Herinneringen aan de Grande Armée. Genk: Daedalus
Dufaux en Jamar, Dubbelmasker
Jamar & Dufaux. (2004, ...). Dubbelmasker. Brussel: Dargaud Benelux.
Documenten in de tentoonstelling
Via onderstaande links kom je op de titelbeschrijving van de collectiestukken in de tentoonstellingskast.
Meer documenten in de PBL
In de Provinciale Bibliotheek Limburg kan je nog een schat aan informatie vinden. Via onderstaande links kom je telkens op de zoekresultaten met betrekking tot dat onderwerp in de catalogus van de PBL uit.
Meer info
HERDENKING VAN DE BOERENKRIJG
Tentoonstellingskast 16
In vergelijking met de grote plattelandsopstand in de Vendée is de Boerenkrijg een beperkt militair gebeuren. In het kader van de Vlaamse Beweging en van de heropleving van de Vlaamse literatuur krijgt deze opstand in de tweede helft van de 19de eeuw toch een grote betekenis. Deze opstand noemen we sinds 1853 De Boerenkrijg dankzij de gelijknamige historische roman van Hendrik Conscience. Dit boek heeft veel succes in binnen- en buitenland en brengt ook de wetenschappelijke belangstelling op gang. Vanaf 1880 verschijnt een stroom aan literaire werken die het brede publiek wijzen op het Vlaamsgezinde en katholieke karakter van de opstand.
Deze verheerlijking vindt een hoogtepunt in het eeuwfeest van 1898. De Vlaamsche Katholieke Landsbond en het Davidsfonds richten met steun van de Boerenbond in 1892 samen een comité op. Dit comité organiseert op 30 augustus 1898 in Hasselt een nationale herdenking en richt er een nationaal gedenkteken op.
Nog tot ongeveer 1980 blijft de Boerenkrijg de aandacht vasthouden van wetenschappers en fictieschrijvers. Het hoogtepunt is de oprichting van het Centrum voor de Studie van de Boerenkrijg in 1955, dat in Hasselt binnen de Provinciale Bibliotheek Limburg werkzaam is en er het Boerenkrijgfonds beheert.
Sindsdien is de belangstelling gevoelig afgenomen, maar plaatselijke erfgoedverenigingen houden de waakvlam brandende. Zo houdt het Boerenkrijgcomité van Hasselt op 5 december een jaarlijkse Boerenkrijgviering aan de kapel van Klein-Hilst.
Kapel van Hilst (Oude Truierbaan, Hasselt)
Foto PBL
Meer documenten in de PBL
In de Provinciale Bibliotheek Limburg kan je nog een schat aan informatie vinden. Via onderstaande links kom je telkens op de zoekresultaten met betrekking tot dat onderwerp in de catalogus van de PBL uit.
Meer info
Mediawijs educatief pakket (Gratis)
PBL Educatie koppelt aan deze tentoonstelling een mediawijs educatief pakket voor het secundair onderwijs. Leerlingen verkennen de tentoonstelling en de bibliotheek met de iPad en leren op die manier heel wat bij over geschiedenis én over mediawijsheid.
Meer info & reserveren:
Lezing (Gratis)
Om dieper op de figuur Napoleon in te gaan, nodigen we op een moment tijdens de duur van de tentoonstelling een gast uit voor een lezing. Wie er komt spreken en wanneer, dat kom je binnenkort te weten op onze website en onze facebookpagina.
Erkende erfgoedbibliotheek
De provinciale Bibliotheek Limburg neemt door haar geschiedenis en haar unieke drieledige opdracht als grootste openbare bibliotheek, erfgoedbibliotheek en wetenschappelijke bibliotheek een bijzondere plaats in het Limburgse en Vlaamse bibliotheeklandschap in. Ze beheert een cultuurhistorisch belangrijke verzameling van documenten, ontsluit ze bibliografisch en stelt ze, via het Historisch Informatiepunt Limburg, beschikbaar voor het publiek.
In 2008 werd de vzw Vlaamse Erfgoedbibliotheek opgericht. De Provinciale Bibliotheek Limburg zetelt samen met vijf andere belangrijke Vlaamse erfgoedbibliotheken in dit netwerk. In 2011 ontving de Provinciale Bibliotheek Limburg het kwaliteitslabel ‘Erkende Erfgoedbibliotheek’ van de Vlaamse overheid, een mooie beloning voor jaren intensief en gericht collectiebeleid.
Praktisch
De tentoonstelling is gratis te bezoeken tijdens de openingsuren van de bib:
Ma-vr 10 – 19 uur
Za 10 – 17 uur
Provinciale Bibliotheek Limburg
Martelarenlaan 17
B-3500 Hasselt
011 29 59 00
www.limburg.be/pbl
pbl@limburg.be
volg ons op Facebook