Bezint eer ge verzendt
Met grote, verdrietige ogen kijkt het katje Ely ons aan. Ely is een vouwoorkat, een kat die zo gekweekt is dat haar oortjes ombuigen. In Vlaanderen en het Brusselse gewest is het kweken en verhandelen van dit ras verboden omdat deze katten met weliswaar schattige oortjes minderwaardig kraakbeen hebben en vaak last krijgen aan hun gewrichten, een pijn te vergelijken met artritis.
Als onze controleurs een kat met vouwoortjes zien, zijn ze extra waakzaam. Ely blijkt ook niet correct ingeënt te zijn tegen rabiës, hondsdolheid in de volksmond. “Daar kijken we streng op toe,” verklaart dierenarts Stefan ons, “als ons land niet langer hondsdolvrij zou zijn, dan zou dat grote gevolgen hebben voor de gezondheid van onze dieren en zelfs mensen, want ook wij kunnen besmet raken met deze dodelijke ziekte. Onze paarden zouden niet meer kunnen deelnemen aan internationale wedstrijden, varkens zouden niet meer uitgevoerd mogen worden, ….. De mogelijke gevolgen voor de gezondheid en de economie zijn enorm.”
Stefan is een van de bijna 600 dierenartsen die op zelfstandige basis samenwerken met het voedselagentschap. Drie dagen per week trekt hij naar Zaventem om de import van levende dieren, dierlijke producten en voedingsmiddelen van dierlijke oorsprong die via vliegtuigen ons land binnenkomen, te controleren. “Het is mijn taak ervoor te zorgen dat alles correct volgens de regelgeving wordt ingevoerd. Alleen zo kunnen we zeker zijn dat er geen nieuwe ziektes ons land binnenkomen, en dat het geïmporteerde voedsel voldoet aan de kwaliteitseisen zodat niemand er ziek van wordt.” De job vergt ook heel wat creativiteit. “Wij proberen altijd een oplossing te vinden die goed is voor het dier zelf.” Collega Laura belt rond om een oplossing te vinden voor katje Ely.
Creativiteit is er echter ook bij malafide mensen die stiekem proberen verboden dieren binnen te smokkelen. Denk dan bijvoorbeeld aan CITES-dieren. Dat zijn dieren wiens voortbestaan bedreigd wordt en bijgevolg niet verhandeld mogen worden zoals onder andere slechtvalken, zeepaardjes, bepaalde papegaai-soorten, … “Zo kwam er een tijdje geleden een kist aan met gifslangen die legaal Europa binnengebracht werden, maar onderaan zat er een valse bodem waarin reptielen verstopt zaten die door de CITES-wetgeving beschermd worden. De gifslangen waren bedoeld om ons af te schrikken zodat we de zending snel-snel zouden goedkeuren. Ik meet steeds de binnenkant van dozen na om te zien of er geen verborgen bodem in zit.”
Het is geen nine-to-five-job. De dierenartsen passen hun werkschema aan in functie van de binnenkomende vluchten. Dus ook ’s avonds of in het weekend wordt er gewerkt. Het is evenmin een job voor angsthazen. “Onlangs kregen we een opleiding: Omgaan met wilde dieren. Ik heb er onder andere geleerd dat je giftige slangen best steeds met twee mensen controleert zodat er iemand alarm kan slaan als een collega plots gebeten zou worden.”
FAVV-controleur Pramit kijkt de groenten, fruit, planten en producten van plantaardige oorsprong na die ons land via de luchthaven binnenkomen. "Er zijn bepaalde categorieën die we altijd controleren omdat de kans dat ze schadelijke organismen met zich meebrengen, reëel is. Zo controleren we steeds alle aubergines, mango’s en sierplanten die ons land binnenkomen van buiten de Europese Unie.”
Dat onderscheid is belangrijk. Binnen de Europese Unie geldt er vrij verkeer van goederen. Om te garanderen dat de Europese zone niet besmet raakt met ziektes, worden dieren, planten, groenten en fruit, …. steeds gecontroleerd bij hun ‘first point of entry’. Eens ze die controle hebben doorstaan, kunnen ze vrij bewegen binnen de unie. Dat betekent ook dat die controles fel gemonitord en gepland worden door Europa. Het Voedselagentschap tekent controleplannen uit die rekening houden met wat Europa ons land oplegt binnen het Traces-systeem en wat ons land zelf als doelstelling vooropstelt. Dat zijn dynamische doelen zodat de Europese lidstaten snel kunnen schakelen als er plots ergens een onverwacht probleem opduikt.
Vandaag is er een grote lading Bissap-bladeren uit Togo aangekomen en Pramit wil nagaan of er geen ongewenste organismen op het blad huizen. Op zijn bureau heeft hij eerst gecontroleerd of de papieren en nodige certificaten in orde waren. In het inspectiecentrum gaat hij na of hetgeen er op de papieren is aangegeven, wel klopt met wat er effectief is ingevoerd. Vervolgens opent hij een van de rieten verpakkingen en bekijkt zorgvuldig met zijn vergrootglas de Bissap-bladeren.
Pramit vermoedt dat de bladeren geïnfecteerd zijn met Bemisia, een witte vliegsoort uit tropische streken die heel wat plantenvirussen kan overbrengen en zo aanzienlijke oogstschade kan aanrichten. Het is een van de meest invasieve soorten ter wereld en heeft resistentie ontwikkeld tegen alle belangrijke klassen van pesticiden. Pramit steekt een staal in een plastieken buisje en zal dat naar het labo sturen om zijn vaststelling te laten verifiëren. In afwachting wordt de gecontroleerde container afgesloten met rode tape: de kleur van ‘No Go’. Als het labo de vermoedens van Pramit bevestigt, zal de importeur de keuze krijgen: de bladeren vernietigen, terugsturen naar Togo of laten verwerken op een manier dat ze geen schade meer kunnen aanrichten.
“Soms komen we wel wat tegen hoor! Ik deed eens een pakje open en er kwamen zwarte pootjes uit. Bleek dat er 500 Tarantula’s in een doos zaten, gewoon verpakt en verzonden alsof het om niet-levende goederen ging.” Aan het woord is Ellis die verantwoordelijk is voor de controle van e-zendingen. “In zo’n gevallen stellen wij een proces-verbaal op en sturen dat door naar het parket die straffen kunnen opleggen.”
Ellis voert haast dagelijks controles van postpakketten uit bij de koerierdiensten aanwezig op de luchthaven en tweemaandelijks controleren zij en haar collega's de bagages van passagiers. “Wij werken nauw samen met de douane en de koerierdiensten,” legt Ellis uit. “Zo leren we bij over elkaars werk en helpen we elkaar vooruit. We zitten ook regelmatig samen en bezorgen informatie over welke zendingen ze goed in de gaten moeten houden en wat ze ons best ter controle voorleggen.”
Bij de koerierdienst staan de zendingen ter controle klaar. Ellis opent zorgvuldig de verpakkingen en controleert of die geen goederen bevatten die Europa niet binnen mogen. Het is niet altijd even duidelijk. Vooral voedingssupplementen of goederen zonder etiketteringen zijn grote uitdagingen. “Soms bevatten de zendingen producten die we niet kunnen achterhalen. Wij nemen geen risico’s. Als het nodig is, sturen we een staal naar het laboratorium om te achterhalen wat de samenstelling is. We nemen geen shortcut als het over de veiligheid van mensen gaat.” In afwachting wordt de zending ‘on hold’ gezet, met ook hier een dikke rode tape errond.
Ellis staat constant in contact met haar collega’s op het centrale bureau. Via Whatsapp stuurt ze foto’s van de producten die ‘on hold’ gezet worden door zodat die onmiddellijk in het systeem kunnen worden ingevoerd. Op die manier wordt de mogelijke vertraging tot een minimum beperkt. Pakje na pakje wordt geopend, gecontroleerd, gevalideerd, mag door of wordt tegengehouden.
“Het valt goed mee vandaag,” lacht Ellis, “ooit zat er eens Holy Cow Dung in één van de pakjes die ik openmaakte. Uitwerpselen het land binnenbrengen, dat mag niet hoor!”