Samen werken aan preventie, passende zorg en ondersteuning. Hoe doe je dat vanuit en met de wijk? We gingen erover in gesprek tijdens het breed overleg. Tientallen professionals, inwoners, bestuurders en beleidsmakers kwamen samen in buurtcentrum De Mussen om ervaringen te delen en elkaar te inspireren met goede voorbeelden.
Starten bij de leefwereld, vanuit wensen en initiatieven van inwoners. Het is een belangrijk aspect van de werkwijze van de preventiecoalitie van Gezond en Gelukkig Den Haag, vanaf 2021 actief in Moerwijk en Laak. Wijkbruggenbouwers Nori van Balkom en Petra van Wezel delen hun ervaringen graag met de deelnemers aan het breed overleg.
Afgelopen jaren hebben zij gewerkt aan verschillende projecten op het gebied van gezondheid in de buurt, zoals het Mobiel Gezondheidsteam en het Sociaal Contract Moerwijk. Ook is er gewerkt aan het thema Gezond Opgroeien, vanuit Kansrijke start in de wijk, gezondheid en zorg op school en aandacht voor de mentale gezondheid van jongeren.
Praatplaat
Wat zijn nou de bouwstenen de werkwijze van deze aanpak? De hierboven getoonde praatplaat brengt deze elementen in beeld. De samenwerking tussen bewoners, professionals en beleid staat hierbij centraal (community-up). Professionals in het medisch en sociaal domein sluiten aan bij bewonersinitiatieven in de wijk. In co-creatie wordt gewerkt aan vraagstukken die in de wijk leven.
Nori van Balkom: Het gaat erom dat we aansluiten bij wat er leeft, maar de regie ligt en blijft in de wijk. Taalgebruik is altijd belangrijk, hebben we het over dezelfde dingen?
Saskia de Vin: er was veel wantrouwen in de wijk, maar inmiddels zijn er 3 bondgenoten netwerken ontstaan in 3 buurten, waarin we nauw met elkaar samenwerken.
In gesprek met Korrie Louwes (OCW) en Michiel Schotman (VGZ)
Michiel Schotman is als accountmanager van VGZ betrokken bij de minimapolis, Korrie Louwes is directeur van OCW bij de gemeente Den Haag. Voorzitter van GGDH Jet Bussemaker gaat met hen in gesprek over de wijkpreventieaanpak.
Beiden noemen het belangrijk dat er verbinding is met de wijk om zo de systeem-en leefwereld samen te laten werken, in plaats van elkaar tegen te werken. 'Er is veel te doen om deze verbinding te verstevigen,' stelt Michiel Schotman. 'Goed luisteren en met elkaar in gesprek gaan is zeker een belangrijk onderdeel hiervan.'
Wat is er volgens Korrie Louwes nodig om deze aanpak ruimte te geven? 'Als we tegen muren oplopen, moeten we deze zien te slopen. Het is daarvoor nodig om concreet te zijn. Waar hebben we het nou precies over en wat is er nodig om verder te kunnen? En soms ligt de oplossing wel heel ergens anders als we denken. We hebben dus ook creativiteit nodig.'
Korrie Louwes: Ook wij hebben wat te doen om ervoor te zorgen dat systemen weer menselijker worden.
En, zo stelt Korrie, houd vol waarvan we nu zien wat werkt. 'Geen nieuwe pilots meer, maar volhouden wat werkt.'
Jet Bussemaker: Ik denk dat we soms overschatten hoe individueel redzaam mensen zijn. Maar dat we de collectieve redzaamheid soms onderschatten.
Workshops
Alle deelnemers doen mee aan workshops. We lichten deze toe en delen een aantal ervaringen.
Sociaal contract Moerwijk: mentale gezondheid in de wijk
Bewoners, professionals, organisaties en beleid zijn in Moerwijk samen op zoek naar nieuwe manieren om bewoners te ondersteunen, waarbij de formele hulp beter gaat aansluiten op de informele netwerken in de buurt.
Initiatiefnemer van Gewoon Sociaal, Wilco Bakker, psychotherapeut Omar van Ommeren en buurtpastor Bettelies Westerbeek vertellen in de workshop over hun ervaringen in Moerwijk en gaan in gesprek over ideeën en mogelijkheden om samen verder te bouwen aan mentaal gezonde wijken.
Bettelies Westerbeek: Hoe maken we binnen formele zorg meer ruimte om informele netwerken in de wijk te ondersteunen?
De wekelijkse buurtkamer: lunch als startpunt voor een innovatieve samenwerking
Vanaf september krijgen 40 bewoners, waaronder pre-diabeten, een continue glucosemeter en gratis kruiden om de effecten van gezondere voeding en beweging op hun lichaam te kunnen zien (en duiden). Het doel van het project is om bewoners bewust te maken van gedrag en de invloed hiervan op hun gezondheid.
In dit project werken verschillende partners samen, van GreenPort West-Holland, Koppert Cress, die BroccoCress (mirco groenten) levert, tot Hogeschool Den Haag als onderzoekspartij, de Rabobank als mede-financier en Clear levert de glucosemeters. Renate Stüger, coördinator Buurtkamer de Luyk, Natasja van der Lely, kwartiermaker Gezondheid en Geluk bij GreenPort West-Holland, Xaviera Cameron, POH bij Medicor Gezondheidszorg en Nori van Balkom, projectleider wijkpreventieaanpak GGDH/ GGD vertellen hoe deze bijzondere samenwerking is ontstaan vanuit Buurtkamer de Luyk.
Sneeuwbaleffect
Op deze bestaande plek in de wijk is aan de hand van een lunchmoment gewerkt aan de introductie van het thema 'gezonde voeding.' Daaruit is een sneeuwbaleffect ontstaan en zijn ook de buurtsportcoach en vitaliteitscoach aangehaakt voor begeleiding naast de maaltijdsessies. Tijdens de wekelijkse lunches ging het regelmatig over 'gezonde keuzes'. Wijkbewoners willen deze graag maken, maar weten vaak niet hoe. Door een samenwerking tijdens een food event is de eerste connectie ontstaan met Greenport West-Holland. Vandaaruit heeft het project zich verder ontwikkeld.
In dit interview vertelt Xaviera Cameron, POH bij Medicor Gezondheidszorg, meer over het project.
Reacties van deelnemers
Mooi dat er een private partij bij betrokken is, een waardevolle mix, mits het past in de agenda van het grotere belang.
als je kijkt naar bijvoorbeeld de GLi is het hard werken om de doelgroep te bereiken. dat is een groot verschil met wanneer de aanpak 'community-up' gebeurt.
Wijkpreventie op de kaart; springplanken en barrières in het institutionele landschap
Als coördinator van de Moerwijk Moeders wordt Jamila Chokoud met grote regelmaat uitgenodigd als spreker en pitcher bij (gemeentelijke) bijeenkomsten. Ook is al bijna elke wethouder bij haar lang geweest vanwege haar werk voor de wijk. Toch is het voor haar - en vele andere wijkinitiatieven - lastig om haar werk te bestendigen: praktische zaken als een locatie, duurzame financiering en extra ondersteuning zijn niet vanzelfsprekend.
Samen met Marieke Breed, participatief actie onderzoeker LUMC/ HHS , vertelt ze de deelnemers tijdens deze workshop over de door haar ervaren springplanken en barrières. Jamila neemt de deelnemers mee in hoe zij met de Moerwijk Moeders is gestart: 'Ik werkte bij het CJG en kreeg veel vragen van andere moeders op het schoolplein. Daar stond ik gewoon als moeder, maar ze stelde hu nvragen liever aan mij dan dat ze zelf naar het CJG of een andere professional gingen.'
Jamila zag dat er veel wantrouwen was richting professionals en dat veel vrouwen uit de wijk zich afgesloten voelde van de maatschappij. Ze wilde hen activeren en in hun kracht zetten, en organiseerde, voor het eerst met 6 vrouwen, de moedergroep. 'Ik wilde een plek creëren waar zij zich veilig zouden voelen en zichzelf zouden durven zijn.'
Eigen agenda bepalen
Inmiddels zijn er zo'n 30 vrouwen aangesloten die zich met verschillende onderwerpen bezighouden. Van de strijd voor een zwemuurtje voor vrouwen in het Zuiderpark tot het opzetten van een zogenaamd peutercafe; een plek waar kinderen veilig kunnen spelen en moeders met elkaar een kop koffie kunnen drinken. Ook vinden er activiteiten plaats als naai- of schilderles.
Jamila vindt het belangrijk dat de vrouwen zelf hun agenda bepalen: 'Het is hier echt een hotspot voor onderzoekers geweest. We willen nu scherper zijn in de onderwerpen waar het over gaat en over wat het ons oplevert om hieraan mee te werken.'
Marieke Breed: Samenwerking kan een echte barrière zijn of juist een springplank. dat ligt eraan op welke manier het gebeurt. de 'nieuwe samenwerking', vanuit gelijkwaardigheid, werkt als een springplank.
Heel Zuidwest duurzaam in beweging door co-creatie in de buitenruimte
Als stedenbouwkundige en ontwerper bij de gemeente Den Haag is Marrit Terpstra een ontwerper met een passie voor gezondheid. Met deze bril kijkt ze naar opgaves in stedelijke ontwikkeling en ze is actief in verschillende projecten in Den Haag Zuidwest. Ze is één van de initiatiefnemers die aan de slag ging met Sportpark Escamp I en de Jan Vosstraat, waar de buitenruimte als canvas dient om gezondheid en geluk een plekje te geven samen met bewoners. Co-creatie met de wijk én breed binnen gemeente en GGD is leuk, maar soms ook ingewikkeld.
Tijdens de workshop nam Marrit de deelnemers mee in de opdracht om samen te bouwen aan een gezonde leefomgeving en te kijken wat daarvoor nodig is. De deelnemers werden uitgenodigd om vanuit hun eigen professie, hun ideeën en suggesties op post-it te schrijven en toe te lichten. Daaruit kwamen onderdelen als groen; om naar te kijken en om in de spelen, WC, bankjes, vuilnisbakken, watertappunten, veiligheid en toezicht en wandelroutes
Vervolgens werden de deelnemers gevraagd antwoord te geven op de vraag: Welke fysieke ingrepen zou je kunnen doen in de wijk om de fysieke activiteit te bevorderen? Zowel in de buitenruimte als op gebouwniveau? Dat leverde mooie suggesties op:
- Bestaande binnentuinen integreren in wandelroutes.
- Benut ruimtes die nu niet benut worden. Bijvoorbeeld een (beweeg)binnentuin in een verzorgingstehuis. Mogelijk kunnen andere doelgroepen hier ook gebruik van maken. Ook het opnemen van deze plekken in een wandelroute is wenselijk.
- Betrek ook ondernemers.
- Maak bewoners medeverantwoordelijk voor het beheer en onderhoud (eigenaarschap).
- Maak naast een speeltuin ook een fitnessplek voor volwassen.
- Zorg dat alle groepen (kind, jongeren, volwassen, ouderen) een beweegplek hebben. Dit om te voorkomen dat bijv jongeren gaan hangen in een speeltuin.
Positieve Gezondheid en de wijk(preventie)
Positieve Gezondheid ofwel ‘de brede blik’ is als bouwsteen opgenomen binnen de wijkpreventieaanpak; het onderwerp van dit Breed Overleg. Tijdens de workshop van Reos-adviseurs Patricia Scheepers en Daphne Metaal, beiden ook gecertifieerd trainer Positieve Gezondheid, zoomden de deelnemers dan ook in op de betekenis van deze brede blik voor het werken in de wijk.
Deelnemers stonden stil bij het gedachtegoed van Positieve Gezondheid en wisselden ervaringen uit over het inzetten van het spinnenweb en het voeren van het andere gesprek. Hieruit bleek hoe mooi en verrassend de uitkomsten kunnen zijn. Het versterken van de veerkracht en eigen regie van mensen staat hierbij centraal.
Daarna namen de deelnemers kennis van het Integraal model van het Louis Bolk Instituut voor Positieve gezondheid en de leefomgeving. De impact hiervan op iemands gezondheid en welbevinden is namelijk groot. Binnen alle domeinen en op straat-buurt- of wijkniveau kunnen diverse wijkpreventie-activiteiten bijdragen aan meer regie, zingeving of veerkracht.
Integrale samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid
De deelnemers konden hun ideeën en mooie voorbeelden op post-its kwijt. Mooie inspiratie werd ingebracht vanuit een deelnemer, werkzaam bij Wijkkr8cht over De Roef, wijkcentrum met aandacht voor Positieve Gezondheid in Harderwijk.
Werken vanuit Positieve Gezondheid in de wijk vraagt ook om integrale samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid. Onder andere het principe “Health in all policies” zoals in het Programma Den Haag Zuid-West, is hierbij heel helpend.
Wil je de presentatie (nog eens) bekijken? Je vindt 'm hier.
Doorontwikkeling wijkpreventieaanpak
De wijkpreventieaanpak is onderdeel van de Integrale Preventie Aanpak (IPA) van de gemeente Den Haag 2023 – 2026 en onderdeel van de uitwerking van het Gezond en Actief leven Akkoord (GALA) in de gemeente Den Haag.
Met de wijkpreventie aanpak willen gemeente/GGD in de eigen omgeving van inwoners integraal inzetten op het verbeteren van bestaanszekerheid, kansengelijkheid én gezondheid. Aanpakken op die drie ambities haken in elkaar door professionals samen te laten werken met en in het belang van de inwoner, en bestaande krachten in de wijken te benutten
Doorgaan met wat werkt
- Community-up ontwikkeling van de wijkpreventieaanpak (intensieve inzet stapelwijken): Continuering van inzet in Moerwijk en uitbreiden van de aanpak uit naar een aantal andere wijken in Zuidwest, Laak en voorbereidingen aanpak in Transvaal.
- Ondersteunende inzet (kantelwijken): Starten in 2023 in Segbroek (Regentesse/Valkenbos) in samenwerking met de community builder en andere professionals in de wijk. Starten verkenning in Loosduinen en Mariahoeve gericht op de ondersteuning van kwetsbare bewoners.
- Stedelijke vraaggerichte inzet van expertise en uitvoering van voorlichting in de wijken d.m.v. interdisciplinaire team GGD (leefomgeving, infectieziektenbestrijding, vaccinatie, huiselijk geweld e.a.) in samenwerking met stadsdelen/DPZ, informeel netwerk en bewoners.
In deze presentatie lees je meer over de doorontwikkeling.
Een mooie afsluiter
Casy El bouhnani, buurtsportcoach: Ik daag iedereen uit om niet te praten over maatwerk en grensoverstijgend werken, maar om het te gaan doen in onze dagelijkse praktijk.